दुर्गाप्रसाद भट्टराइ/सर्लाही ।

पुस २८ – अघिल्लो वर्ष वैशाख १२ गतेको भूकम्पले घर आधा भत्कायो । आधा भत्किएको घर फेरि बनाउने आँट छैन सर्लाहीको गौरीशंकर–२ का ७० वर्षका रामदेव रामसँग । ‘पैसा भएन न आँट हुने हो । पैसा नभएपछि कसरी आँट गर्नु’ रामदेवले समस्याको पोको खोल्नुभयो । रामका छोरा दिनेश रोजगारीका लागि भारतमा हुनुहुन्थ्यो । छोराको कमाई घर खर्चमै ठिक्क हुने भएपछि रामदेवलाई घर कसरी बनाउने भन्ने चिन्ताले सताएको थियो । 

त्यही समस्याका बिचमा गाउँकै रामधारी भन्ने श्याम तक्माले छोरालाई विदेश पठाउने भए राम्रो काम र कमाईको माग आएको भन्दै लोभ देखाए । ‘समस्यामा परेका बेला त ढुङ्गा खोज्दा देउता मिले जस्तै हुँदो रहेछ’ रामदेवले श्यामलाई भेट्दाको अनुभव सुनाउनुभयो । 

श्यामलाई भेटेपछि निराश भएका रामदेवलाई केही आशा पलायो । छोरालाई विदेश पठाउन पाए घर बनाउन सकिन्थ्यो अनि अवस्था पनि सुध्रिन्थ्यो भन्ने सोच्नुभयो । त्यतिबेला दिनेश पनि घर आउनुभएको थियो । त्यही मौकामा रामदेवले छोरासँग पनि सल्लाह गर्नुभयो । 

श्यामले भनेको काम दिनेशले भारतको लुधियानामा गरिरहेकै काम थियो । दिनेश लुधियानामा कपडा सिलाउने काम गर्नुुहुन्थ्यो । आफ्नो र एजेण्टले भनेको काम मिलेपछि दिनेश विदेश जान तयार हुनुभयो । त्यसका लागि श्यामले ८५ हजार रुपैयाँ लाग्छ भनेका थिए । कुन देश भन्ने चाहिँ केही नबताए पनि श्यामले विदेशमा १२ सय भन्दा धेरै तलब र गर्न सकेजति ओभरटाइम पाइने आश्वासन दिए । अवसर राम्रो जस्तो लागे पनि दैनिक ज्याला मजदुरीले घर चलाउँदै आएका रामदेवसँग पैसा थिएन । 

त्यसैले श्यामसँग पैसा केही दिनमा जुटाएर दिने भन्दै तत्काललाई पासपोर्ट राखेर प्रक्रिया सुरु गर्न आग्रह गर्नुभयो तर श्यामले कुरै सुनेनन् । श्यामले पासपोर्टसँगै ६० हजार रुपैयाँ दिए मात्रै प्रक्रिया अघि बढ्ने बताए ।

श्यामको जवाफपछि रामदेवले हरिपुरवा–६ का दिनकर रायसँग महिनाको १८ सय ब्याज दिने सर्तमा ६० हजार ऋण लिनुभयो र श्यामलाई दिनुभयो । बुवाले पैसा दिँदा बेलामा दिनेश लुधियानामै हुनुहुन्थ्यो । त्यसैले रामदेवले पैसा बुझाएपछि विदेश जाने पक्का भएको भन्दै दिनेशलाई घर बोलाउनुभयो । 

पैसा हात पारेपछि भने श्यामले आज भन्दै, भोलि भन्दै आलटाल गर्न थाले । आठ महिनासम्म पनि छोरा विदेश जान नपाएपछि रामदेवले पठाउन नसक्ने भए पैसा र पासपोर्ट फिर्ता दिन भन्नुभयो ।

‘त्यतिबेला उसले काका तपाईंलाई मेरो विश्वास नलागेको भए मैले ६० हजार लिएपनि २ लाख ४० हजारको भरपाई बनाई दिन्छु भन्दै गाउँका केही मान्छे बेलाएर तमसुक पनि बनाइदियो’ रामदेवले सुनाउनुभयो । ६० हजार रुपैयाँ लिएको व्यक्तिले २ लाख ४० हजार रुपैयाँको तमसुक बनाइदिएपछि भने रामदेवलाई पठाइदिन्छ होला भन्ने आशा लाग्यो । 

श्यामले यस्तो आश्वासन दिएको केही समयपछि मधेस आन्दोलन सुरु भयो । हिजोसम्म अरु कुरा गरेर झुलाइरहेका श्यामले त्यसपछि भने आन्दोलनकै कारणले काम भएको छैन भन्दै ढाँटिरहे । श्यामलाई फोन गर्दा ‘सबै काम पूरा भएको छ, बन्द खुले लगतै पठाइदिन्छु’ भन्न थाले । रामदेवका बाउछोरा उनकै कुरा पत्याएर बसे । तर उड्ने दिन आएन । बन्द खुलिसक्दा पनि सम्पर्क नगरेपछि रामदेव उसकै घरमा पुग्नुभयो । तर त्यति बेलासम्ममा श्याम कतार पुगिसकेका थिए । ‘त्यसपछि त आत्तिनु र निराश हुनु बाहेक के बाँकी रह्यो र’ रामदेव भन्नुहुन्छ । 

ऋण दिनेले भने विदेश पठाइदिन्छु भन्ने व्यक्ति पासपोर्ट र पैसा भागेको सुईँको पाए । त्यसपछि समस्यामा परेका बेला आड भरोसा दिनुको साटो पैसा फिर्ता माग्न थाल्यो । दिनैपिच्छे किचकिच गर्न थालेपछि सहन नसकेका रामदेवले डुमरियाका राधेश्याम ठाकुर सँग ८५ हजार सय कडा तीन रुपैयाँका दरले ऋण लिनुभयो र दिनकर रायलाई बुझाउनुभयो । 

श्याम विदेश गएपनि उनका बुवा अनि श्रीमती घरमै थिए । त्यसैले परिवारलाई भनेर भएपनि पैसा फिर्ता सकिने आशमा उनीहरुलाई पनि गुहार्नुभयो रामदेवले । तर श्यामका बुवाले उ आफूहरुसँग छुट्टिइसकेको भन्दै छोराको बारेमा केही थाहा नभएको बताए ।

अनि श्यामकी श्रीमतीले चाहिँ विदेशबाट पैसा मगाएर दिने बताइन् । तर उनले वचन दिएको तीन वर्ष पुग्न लाग्दा पनि रामदेवले पैसा फिर्ता पाउनुभएको छैन । 

केही हुन्छ कि भनेर उहाँ हरिऔनमा सूचना केन्द्रमा पनि पुग्नुभयो । सूचना केन्द्रले विदेश पठाई दिने भनेर पैसा लिएर नपठाए आधा पैसा थपेर फिर्ता दिनुपर्ने कानुनी प्रावधान रहेको जानकारी दियो ।

त्यसले केही आशा जागेपछि श्यामका बारेमा उजुरी लिएर रामदेव प्रहरी चौकी पनि पुग्नुभयो तर प्रहरीले पैसा लिने व्यक्ति नभएसम्म केही गर्न नसकिने भन्दै भएका कागजपत्र जतन गरेर राख्न सुझाव दियो ।

तर दिनेशका बाउछोरासँग पासपोर्ट पनि छैन । त्यसैले कानुनले केही सहयोग गरे ऋणबाट मुक्ति पाइन्थ्यो कि भन्ने आशा छ, दिनेश र उहाँका बुवा रामदेवको ।