मोहन पौडेल/उज्यालो । 

काठमाडौं, असोज २७ – ‘कक्षाको सुरु सुरु तिरै हो, सरले मुसाले त आफूलाई वर्षभरी खान चाहिने अन्न जुटाउँछ । हामी त मान्छे हौं अनि किन नगर्ने भन्नुभएपछि मेरो सोचाई पूरै फेरियो’ कैलालीको गौरीगंगा नगरपालिका ४ की खुरखुरियाकी कमला चौधरीले झण्डै एक वर्ष अघि वित्तीय साक्षरता कक्षामा सहभागी हुँदाको क्षण सम्झिनुभयो । 

कक्षामा कमलालाई वित्तीय साक्षरता सहजकर्ताले नै पुर्‍याएका थिए । त्यतिबेला कमलाका श्रीमान् साउदी अरब गएको ५ वर्ष भइसकेको थियो । तर उहाँसँग न त विदेशबाट पठाएको पैसा कुन क्षेत्रमा लगानी गर्ने भन्ने ज्ञान थियो न त बचत बारे नै धेरै जानकारी । त्यसैले घरमै आएर नाम लेखेर गएपछि के हुने रहेछ भन्ने सोचेर कमला वित्तीय साक्षरता कक्षामा पुग्नुभयो । 

इच्छा भन्दा पनि थोरै करले कक्षामा पुगेकी कमलाले खोजेको भन्दा पनि धेरै कुरा पाउनुभयो । कक्षामा परदेशीले विदेशमा कमाएको पैसा कसरी जोगाउने अनि परिवारले त्यसलाई कसरी सदुपयोग गर्ने भन्ने कुरा सिकाइयो । तर वरिपरी परिवेश त्यस्तो थिएन । विदेशबाट आफन्तले पठाएको पैसा घर खर्चमै सकिरहेका थिए परदेशीका परिवारले ।

तर कमलालाई कक्षामा सहभागी नहुँदै पनि विदेशबाट पठाएको पैसा घर खर्चमै सक्नुहुँदैन भन्ने चाहिँ लाग्यो । ‘त्यतिबेला त कसैले सिकाएको थिएन । तर श्रीमानले पठाएको पैसाले कति दिन चल्छ र भन्ने लाग्थ्यो त्यही भएर खेतीपातीबाट आएको पैसाले घरको खर्च चलाउँथे’ कमला भन्नुहुन्छ । 

विदेश गएका परिवारका सदस्यलाई वित्तीय साक्षरताको कक्षा दिने व्यक्ति घरैमा आएपछि त कमलालाई ढुङ्गा खोज्दा देउता भेटे जस्तै भयो । कक्षामा पुगेकी कमलालाई सुरुमै भनिएका कुराले लोभ्यायो । कमलाले सुरुकै मुसाको कथा दोहोर्‍याउनुभयो । मुसाकै उदाहरणलाई सिद्धान्त जस्तै बनाएर कमलाले घर छेउमै पोखरी खनेर माछा पाल्न थाल्नुभयो ।

यस अघि श्रीमानले पठाएको पैसाले चल्दै आएको घर खर्च माछा पालेर भएको आम्दानीले पुग्न थाल्यो ।बिना ज्ञान माछा पाल्नु कमलाका लागि चुनौतीपूर्ण थियो । सुरुमा माछाका भुरा मरे । भुरामा मात्रै उहाँको झण्डै २० हजार रुपैयाँ घाटा लाग्यो । केहिदिन त नहुने रहेछ जस्तो पनि लागेको थियो । तर त्यतिबेला पनि उहाँलाई वित्तीय साक्षरता कक्षामा सिकेकै कुराले आँट दियो । 

किनभने उहाँले कक्षामा सुरुमा केही जोखिम आइहाले आत्तिनु हुँदैन भन्ने पनि सिक्नुभएको थियो । ‘नयाँ काम सुरु गर्दा विभिन्न खालका जोखिम आउन सक्छन तर त्यसबाट आत्तिनु हुँदैन भन्ने कुरामा सिक्दै थिएँ त्यही भएर आत्तिनु भन्दा पनि व्यवस्थापन तिर लागें’ कमलाले सुनाउनुभयो । यही आँटले गर्दा नै कमलाले खनेको पोखरीमा अहिले एक हजार भुरा हुर्किंदैछन् । 

माछा हुर्किन थालेपछि छोराले अरुले गरेको देखेर कुखुरा पाल्ने सल्लाह गरे कमलासँग । कमलालाई पनि छोराको प्रस्ताव ठिक लाग्यो । छोरासँगकै सल्लाहमा सानो खोर बनाएर १५ वटा हाल्नुभयो । दुई पटक १५/१५ वटा राम्ररी हुर्किएपछि कमलाले ३ सय चल्ला हाल्नुभयो । ती चल्ला पनि राम्ररी नै हुर्किए ।

त्यसपछि भने उहाँले खोरको आकारसँगै चल्लाको सङ्ख्या बढाएर एक हजार वटा हाल्नुभयो । हजार वटा हालेकोमा २ सय वटा चल्ला मरे । तर माछाबाटै पाठ सिकिसकेकी कमलालाई कुखुरा मर्दा त्यति धेरै ठूलो कुरा लागेन् । उहाँले मेहेनत गरी नै रहनुभयो । त्यै भएर त कमाई पनि गज्जबकै छ ।

कहिलेकाहिँ त श्रीमानको भन्दा पनि राम्रो कमाइरहनुभएको छ । ‘तीन सय चल्ला हाल्दा ४५ दिनमा २५/३० हजार हुन्छ ’ कमलाले सुनाएको कमाई श्रीमानले विदेशमा कमाउने पैसा जति नै थियो । त्यही भएर होला कमलाको अनुहार हँसिलो देखिन्थ्यो ।’कमलाका श्रीमान साउदीको एक सुपरमार्केटमा काम गर्नुहुन्छ । श्रीमानले दिनमा ८ घण्टा खट्दा बचाउने त्यही २५ देखि ३० हजार रुपैयाँ नै हो । 

परिवारलाई पहिलाको जस्तै बनाउने सपना 

कुनै बेला कमलाको परिवार गाउँकै साहुमहाजनको परिवार भनेर चिनिन्थ्यो । तर हजुरबुवाकै पालादेखि जग्गा बेच्न थालेपछि बिचमा परिवारको अवस्था बिग्रियो । वित्तीय साक्षरताले परिवारको बिग्रिएको अवस्था राम्रो हुने देखेपछि कमला खुसी हुनुहुन्छ । 

कैलालीमा वित्तीय साक्षरता कक्षा दुई वर्ष अघि सुरु भएको हो । समुह समुहमा दिइने कक्षा २८ हप्ताको हुन्छ । अहिलेसम्म ५४३ जना कक्षामा सहभागी भएकोमा ८८ ले कक्षामा सिकेका कुरा व्यावहारमा लागु गरेका छन् । अर्थात उनीहरु केही न केही व्यापार व्यावसायमा संलग्न छन् ।

परदेशीकी श्रीमतीदेखि ट्रककी साहुनी

वित्तीय साक्षरता कक्षामा गएपछि बचत र लगानीको बाटो देखेकी मध्येकी एक हुनुहुन्छ मंगलपुरकी कलावती भट्ट । कलावतीका श्रीमान् झण्डै ४ वर्ष अघि मलेसिया जानुभयो । घर व्यावहार धानिरहेका श्रीमान् नहुँदा घर चलाउन मात्रै होइन घर चलाउने खर्च जुटाउन पनि समस्या हुन्थ्यो कलावतीलाई । 

त्यसैले श्रीमानले पठाएकै पैसाले घर खर्च चल्थ्यो । धेरै परदेशीको परिवारको अवस्था कलावतीको भन्दा फरक छैन । तर वित्तीय साक्षरता कक्षामा पुगेपछि उहाँको व्यवहार फेरियो । उहाँले श्रीमानले विदेशबाट पठाएको पैसा जोगाउने काइदा सिक्नुभयो । ‘चाहिने खर्च त गर्नै पर्‍यो । तर फजुल खर्च नगर्दा पैसा बचाउन सकिन्छ भन्ने कुरा मज्जाले बुझ्न पाएँ’ कलावतीले कक्षामा सिकेका कुरा सुनाउनुभयो । 

उहाँ श्रीमानले विदेशबाट पठाएको पैसा फजुल खर्च त गर्नुहुन्न त थियो नै बचत पनि गर्नुहुन्थ्यो । ‘एउटा समुहमा बचत गर्थें त्यसमा उहाँ (श्रीमान) ले पठाएको पैसासँगै ससुरा बुवाले दिल्लीमा पुरेत्याँई काम गरेर ल्यएको पैसा पनि पथ्र्यो’ कलावती भन्नुहुन्छ । कक्षामा सहभागी भएपछि त कलावतीले बचत गर्ने ठाउँ एउटाबाट बढेर तीन वटा पुग्यो । 

यसरी नै जोगाएको पैसाले उहाँले एक वर्ष अघि ट्रक किन्नुभयो । ट्रक किन्ने सबै पैसा त उहाँसँग थिएन् । बैंकबाट फाइनान्समा निकालेकी कलावती अहिले महिनाको ८० हजार किस्ता तिर्नुहुन्छ । किस्ता तिरेर, ट्रकका लागि चाहिने अरु खर्च कटाएर पनि कलावतीले आम्दानी गरिहनुभएको छ । 

यो पनि पढ्नुहोस् 

विदेशमा कमाएर मात्रै हुँदैन बचाउन पनि जान्नुपर्छ, पैसा यसरी बचाउनुहोस्