सोम दियाली/सर्लाही ।

वैशाख, ७ –  साविकको सर्लाहीको नेत्रगंजमा पर्ने पुनर्वास अहिले लालबन्दी नगरपालिका-२ मा पर्छ । गाउँको नाम जस्तै यो गाउँमा धनुषाको झिँजाबाट पुनर्वास गराइएका पासवानहरुको बस्ती छ । 

सरकारले २०३४/३५ सालतिर २ सय ८ परिवारलाई पुनस्र्थापना गरेको थियो । प्रति परिवार दुई बिघा जग्गा दिएर । अहिले त जनसङ्ख्या बढेर झण्डै ५ सय घरधुरी पुगेको छ । धनुषामा छँदा उनीहरुसँग केही काम थिएन । 

त्यसैले उनीहरुले सरकारले दिएको जग्गामा खेती गर्न थाले । यहाँका मानिसहरु विशेष गरी तरकारी खेती गर्छन् । उनीहरुले आफनो उत्पादन स्थानीय बजार लालबन्दी, नवलपुर, हरिवन लगायतका ठाउँका व्यापारीहरुले लैजान्छन् । अहिले पनि यहाँका मानिसहरु तरकारी खेती नै गर्छन् । कामको मेलो पाएपछि उनीहरुले छोराछोरीलाई पढाउन पनि थाले । 

त्यही गाउँमा थियो दिपेन्द्र पासवानको परिवार पनि । दिपेन्द्रले पनि प्लस टुसम्म पढ्न पाउनुभयो । उहाँले २०५७ सालमा प्लस टु पास गर्नुभयो । तर जागिर पाउन सक्नुभएको थिएन । त्यतिबेला पासवान बस्तीमा पनि वैदेशिक रोजगारीको हावा लागिसकेको थियो ।  

उहाँका गाउँका युवा पनि पासपोर्ट बनाएर विदेश जान थाले । ऋण लिएर विदेश जानेहरुले पठाएको पैसा भने घर खर्च र छोराछोरी पढाउनै ठिक्क हुन्थ्यो । यो वास्तविकता देख्ता देख्तै पनि दिपेन्द्र पनि ६२ सालमा मलेसिया जानुभयो । विदेश जान लाग्ने पैसा न उहाँसँग न त परिवारसँग त्यसैले उहाँले ऋण खोजेर जानुभयो । ‘जाने बेलामा विदेश पुगेपछि त जसरी पनि कमाउन सकिन्छ भन्ने सोचेको थिए’ दिपेन्द्रले भन्नुभयो । 

तर विदेशको वास्तविकता उहाँ पुगेपछि मात्रै बुझ्न पाउनुभयो । न भाषा नै आउने न त चिनेका कोही थिए । त्यसैले मलेसिया पुगिसकेपछि त उहाँलाई नेपालमै केही गर्नेपर्ने रहेछ भन्ने लाग्यो । ‘विरामी पर्दा पानी तताएर दिने मान्छे पनि नभएपछि कति नराम्रो लाग्छ होला’ जिज्ञासाको शैलीमा दिपेन्द्रले भन्नुभयो । 

तर नेपाल फर्किन सजिलो थिएन दिपेन्द्रलाई । किनकी पासपोर्ट बनाउँदादेखि नै उहाँलाई ऋण लागेको थियो । यतिकै फर्किंदा त्यो ऋण कहिले तिर्ने ? यही प्रश्नले उहाँलाई सताइरह्यो । त्यसैले मन बुझाएर बस्नुभयो । 

विदेश जाने बेलामा उहाँलाई झण्डै ३ लाख रुपैयाँ ऋण लागेको थियो । त्यो ऋण तिर्न उहाँलाई तीन वर्ष लाग्यो । अनि कमाएर जुमाउने सपना पूरा गर्दा गर्दै उहाँले १० वर्ष मलेसियामै बिताउनुभयो । विदेशको कमाईले ७ कठ्ठा जग्गा किन्नुभयो । अरु पैसा त छोराछोरीको पढाईमा र घर खर्च मै सकियो । 

त्यसबाट बचेको पैसाले उहाँले घर फर्किएर कुखुरा पाल्न थाल्नुभएको छ । परिवारसँग बसेर काम गर्न सकियो भने विदेशको जत्तिकै कमाउन सकिन्छ भन्ने आशा लिएर सुरु गरेको कुखुरा फार्मको कमाई सोचे जस्तै भइरहेको छ । ४५ दिनमा  एक लट कुखुरा बेच्नुहुन्छ । त्यसबाट खर्च कटाएर ६० देखि ७० हजार रुपैयाँ कमाई हुन्छ उहाँको । 

१० वर्ष विदेश बस्दा उहाँले नेपालबाट सुरु हुने ठगिदेखि विदेशमा नेपालीले पाउने दुःख पनि नजिकबाटै नियाल्नुभयो । ‘एक त नेपालीहरुलाई आफू काम गर्न जाने देशका बारेमा थोरै पनि जानकारी नहुने रहेछ अनि नेपालमा भनेको काम र तलब नदिँदा पनि दुःख पाएका रहेछन्’ दिपेन्द्रले भन्नुभयो, ‘कसैसँग गुनासो गर्यो वा कसैलाई भन्यो भने एउटा बहाना बनाएर कामबाट निकाल्ने जेल हाल्ने अनि उस्तै पर्यो भने त मार्ने पनि त रहेछ ।’

यस्तै समस्याले गर्दा नेपालीहरुले समस्या हुँदा हुँदै पनि सहेर बसेको उहाँले देख्नुभयो । विदेशमा समस्यामा परेका नेपालीहरुलाई दूतावासहरुले पनि सहयोग गर्छन् भनिन्छ तर नेपालीहरुका समस्या बारे त्यति धेरै चासो दिएको उहाँ १० वर्षसम्म बस्दा पनि थाहा पाउनुभएन । आफैंसँग काम गर्ने अरु देशका कामदारका समस्या तत्काल उनीहरुको सरकारकै पहलमा समाधान भएको देख्दा उहाँलाई नरमाइलो लाग्थ्यो । 

उहाँले विदेश पुगेपछि घरबाट विदेश जान निस्किँदै गर्दादेखि नै ठगिएकाहरु बारेमा लेखिएका समाचार पनि पढ्नुभयो । त्यतिबेला उहाँलाई संयन्त्र दरो भए पो ठगि रोकिन्थ्यो त जस्तो लाग्छ । ‘ठगिका खबरहरु धेरै आउँछन् तर ठग्नेहरुलाई कारबाही भएको खबर निक्कै कम मात्रै सुनिन्छ अनि कसरी ठगि रोकिन्छ त हैन ?’ दिपेन्द्र प्रश्न गर्नुहुन्छ। 

यस्ता समस्या आउनुका पछाडी नेपालबाट विदेश जान कुनै मापदण्ड नहुनु मुख्य कारण रहेछ भन्ने दिपेन्द्रले थाहा पाउनुभयो । जसले पायो त्यसले, जसरी मन लाग्यो त्यसरी नै विदेश पठाउने भएपछि उहाँ पुगेका नेपाली समस्यामा पर्नु स्वभाविक हो जस्तो लाग्छ दिपेन्द्रलाई । त्यसैले विदेश जानेहरु नै सचेत हुनुपर्ने अनि सरकारले पनि नेपालमै ठगि नियन्त्रण गर्नुपर्ने उहाँ बताउनुहुन्छ ।