काठमाण्डाै – भारतको मरुभूमिमा घुमफिर गर्दै गरेको सलहलाई एक्कासी नेपाल घुम्ने रहर जाग्यो । अफ्रिकाबाट निस्कने बेला कसैले सुनाएको थियो, सलहलाई नेपाल उपयुक्त छैन । देश नै सानो छ,  पसेर बस्ने ठाउँ त पुग्दैन, नेपाल गएर के खानु ? 

तर केही दशक पहिले नेपाल आएर फर्किएका पुर्खाहरुले भनेका थिए, खान बस्नको लागि नेपाल राम्रो ठाउँ छ । त्यसमाथि सलह भारतमा घुम्दै गर्दा नेपालको क्षेत्रफल एकाएक ठूलो भयो । भारतले आफ्नो भनेर कब्जा गरेको भूमि आफ्नो नक्सामा समेट्न सक्ने नेपाललाई कसरी सानो भन्ने ?  

अनि नेपालका प्रधानमन्त्री, मन्त्रीदेखि नागरिक हरेक कुराका विज्ञ र जानकार छन् । बेसारपानी र जन्तर झुण्ड्याएर कोरोना ठिक पार्छौं भनेर प्रधानमन्त्री, मन्त्री र सबै नेताहरु लागेका छन् । अलि दिन कोरोनासँग डराए पनि नेपाली अहिले निस्फिक्री बाहिर निस्कन थालेका छन् । हिमालबाट बगेको चिसो हावा र जडिबुटी मिसिएको पानी खाएर हुर्किएका बहादुर र निडर नेपाली ! नक्सामा क्षेत्रफल बढाएपछि नाक फुलाएर बसेका नेता ! लकडाउनपछि देशभित्र र विदेशमा रहेकासमेत खेती गर्ने भन्दै गाउँ फर्किएका छन् । केही न केही त भैसक्यो नेपालमा । सलहलाई नेपाल नहेरी नछोड्ने मन भयो । 

त्यसपछि आफ्ना परिवार, आफन्त, छरछिमेकी, नातागोता सबैलाई अघिपछि लगाएर सलह नेपाल छिर्यो । भारतबाट नेपाल आउन त्यति गाह्रो पनि रहेनछ । अरु देशमा त पासपोर्ट र भिसा खोज्थे । कोरोनाको डर देखाउँथे । तर भारत हुँदै नेपाल पस्न न पासपोर्ट र भिसा चाहिने, न कोरोना परीक्षणकै झण्झट । 

बिना कुनै रोकतोक सलह नेपाल आइपुग्यो । भारतमा रहँदै नेपालका प्रधानमन्त्रीको भाषण सुनिएको हो, हिमालबाट बहने हावा र जडिबुटी पखाल्दै बहने पानीमा अचुक शक्ति छ । एकपटक यहाँको हावामा सास फेर्न र एक तुर्को पानी पिउँदैमा स्वर्ग पुगेजस्तो आनन्द हुन्छ । सलहलाई लाग्यो, नेपालको स्वच्छ हावापानी र हिमाली वातावरणले शान्ति पाइन्छ । 

सलहले यो पनि सुनेको थियो कि नेपाली शान्तिप्रेमी छन् । केही दशक पहिले नेपाल आएर फर्किएका पुर्खाहरुले पनि नेपालीहरु सबैलाई समान व्यवहार गर्छन् भनेका थिए । 

नेपाल पस्दै गर्दा सुनेको र जानेको कुरा सबै होजस्तै लाग्यो । राजनीतिक वातावरण पनि राम्रै लाग्यो । नेपालका पत्रकार भारतकाभन्दा पनि टाठा रहेछन्, मनको कुरा सबै भन्न सक्ने । केहीबेर त पत्रकारसँग अन्तर्वार्ता दिंदामै समय बित्यो । तर कुरो बँग्याउन भारतका पत्रकारभन्दा खप्पिस रहेछन् । भारत फर्कन्छौं भनेर भन्दै नभनेको कुरा बंग्याएर सलहलाई भारतकै मरभूमि फर्कन मन भनेर समाचार लेखे ।

त्यसपछि सलहलाई लाग्यो, नेपाल त सुने र भनेजस्तो हैन रहेछ । नक्सामा चुच्चो थपेर के गर्नु, खेतबारी त बुच्चै रहेछन् । एकपटक सबैजना बस्दा कसैको पनि भूँडी नभरिने फाँट । त्यसमाथि नेपालीहरु हिँस्रक भैसकेछन् । पहिलेपहिले भैंसी खान पनि अप्ठ्यारो मान्नेहरु अहिले सलहको समेत मासु खान पल्किएछन् । भेदभाव धेरै गर्दा रहेछन् । आउनेबित्तिकै मोल तोकिदिए, किलोको जम्मा २० रुपैयाँ । सलहलाई आफू यति सस्तो छु जस्तो लागेकै थिएन । तर नेपालीले भाउ घटाइदिए ।

केहीलाई सलह पहाडतिर उक्लन सक्दैन भन्ने भ्रम रहेछ । त्यो भ्रम तोड्न पनि पहाड त उक्लनै पर्यो । पहाड उक्लंदा सलह झन् निराश भयो । बसाईं सराईले गाउँपाखा रित्तो हुन लागेको । सरकारले बजेटमा कृषि उत्पादन बढाउने कुरा गरे पनि अवस्था उस्तै रहेछ । 

सलहलाई पनि थाहा थियो, नेपालमा स्थिर सरकार छ । दुईजना पाइलट भएको पार्टीले सरकार चलाएको छ, विकास निर्माणदेखि उत्पादनले पनि हराभरा हुन्छ भन्ने सुनेको थियो । तर दुईजना पाइलट भएको पार्टी नै खोक्रो भैसकेछ । दुई तिहाईको बलियो सरकार नै ढल्ने अवस्थामा पुगेछ । दुई तिहाईको सरकारलाई हटाउन पाईंदैन भन्दै सडकमा प्रदर्शन नै गर्नुपर्ने अवस्था भैसकेछ । 

नेपाल छिर्दा सलहका केही साथीहरुले राजस्थानमा गएर फुल पारे पनि खानपिन र बसोबास चाहिँ नेपालमै गर्ने सोच बनाएका थिए । यहाँको हावापानी स्वस्थ र रोग प्रतिरोधी छ भन्ने सुनेर यतै बस्ने योजना बनाएका थिए । त्यसमाथि नेपालमा  कृषि उत्पादन बढाउने सरकारको घोषणाले पनि यहीँ बसेर खान पुग्छ भन्ने लागेको थियो । तर अन्न मात्र हैन सागपात र लसुन समेत अझै भारत र चीनबाट आयात गर्नुपर्ने अवस्था रहेछ । सलहलाई लाग्यो, नेपाली भन्ने जातले रोप्न, उमार्न र फलाउन बिर्सेछ । किनेर र मागेर जीविका गर्नेहरुको देशमा किन बस्नु ? 

कृषि उत्पादन बढाउने र विकास निर्माणले देश हराभरा बनाउने कसम खाएर सत्तामा पुगेका नेताहरु अझै सुध्रिसकेका रहेनछन् । आफू बसेकै कुर्सी दह्रो बनाएर राख्न नसक्ने, आफू बसेकै घर हराभरा बनाउन नसक्नेले कहिले देशको विकास गर्ने ? यहाँ कहिले रेल चल्ने ? कहिले मेलम्चीको पानी आउने ? कहिले विकास निर्माणले गति लिने ? कहिले सलहलाई समेत बढी हुनेगरी कृषि उत्पादन गर्ने ? 

सलहलाई समेत नेपालको राज्य संयन्त्रबारे राम्रोसँग थाहा छ कि समस्या गाडीमा छ, चालकमा हैन । बाटो उही, इन्जिन उही, सहचालक र पाटपुर्जा उही । तालिम र सोचाइ उही । तर साहुजीहरु चालक फेर्न कस्सिएका छन् । चालक गाडी नै त्रिशूलीमा हेलिदिने सुरमा छन् ।

एक दुई दिन अझै बसियो भने अनिकालमै मरिएला भन्ने डर भयो । नेकपाको कलह सुनेर सलह अब भड्किएको छ । नेपाल भ्रमण छोट्याएर फर्कने तरखर गर्दैछ ।