काठमाण्डौ - निजी विद्यालयहरुले जेठ २१ गतेदेखि विद्यार्थी भर्ना प्रक्रिया सुरु गर्ने बताएपछि चासो र चिन्ता बढेको छ । नेपालमा दोश्रो सङ्क्रमित भेटिनसाथ सरकारले सबै तयारी पूरा भएको एसईई पनि रोकेको थियो ।

तर अहिले सङ्क्रमित भेटिने क्रम तीव्र बनेकै बेला निजी विद्यालय सम्बन्धित संघसंस्थाले संयुक्त विज्ञप्ती निकालेर विद्यार्थी भर्ना प्रक्रिया सुरु गर्ने बताएपछि यसले शैक्षिक क्षेत्रमा तरंग ल्याइदिएको छ । 

सरकारले अनुमति दिइसकेको त छैन, तर पछिल्लो समय निजी विद्यालयप्रति बढी नै उदार बन्दै गएको सरकारले कतै अनलाइन कक्षा वा यस्तै बहानामा भर्नाको लागि अनुमति दिन्छ कि भन्ने चिन्ता बढेको छ ।

निजी विद्यालयहरुले भर्चुअल-अनलाइन कक्षालाई औपचारिक कक्षाका रुपमा परिभाषित गर्न, नियमित शिक्षालाई जस्तै मान्यता दिन आग्रह गरेबाट पनि अनलाइन कक्षाको बहानामा भर्ना लिने तयारी देखिन्छ । उनीहरुले पाठ्यभार पूरा भएमा शुल्क निर्धारणका लागि त्यसलाई समेत आधार मान्न आग्रह समेत गरेकाले यही बहानामा शुल्क बढाउने दाउ समेत देखिन्छ । 

विद्यालय खुलाउने सम्भावना 

लकडाउनलाई खुकुलो पार्दै जनजीवनलाई सामान्य बढाउँदै लैजानु आवश्यक छ । तर के नेपालमा विद्यालय नै खोल्ने अवस्था भैसकेको हो त ? यो प्रश्न धेरैले गरेका छन् । कोरोनाबिरुद्ध सशक्त रुपमा लडेको दक्षिण कोरियाले गएको हप्तादेखि विद्यालय खुलायो । तर सउलमा रहेको बालबालिका पढ्ने ए विद्यालयमा ६ वर्षीया बालिकामा उनकै शिक्षिकाबाट कोरोना भाइरस सरेको प्रमाणित भएपछि त्यस क्षेत्रका विद्यालय पुनः बन्द गराएको छ । 

विद्यालयमा भिडभाड हुन्छ भने व्यक्तिगत दुरीको पालना पनि व्यवहारिक हुँदैन । बालबालिका हुन्, उनीहरु एकअर्कालाई छुन्छन्, भेट्छन्, खेल्छन्, त्यसैले उनीहरुलाई रोक्न कठिन हुन्छ । नेपालमा अहिले दैनिक सयभन्दा धेरै सङ्क्रमित भेटिन थालेका छन् ।

परीक्षणको दायरा बढाउने हो भने अझै धेरै फेला पर्ने विज्ञहरु बताउँछन् । भारतबाट धेरै मानिस आइरहेकोले जोखिम अझै छ । विज्ञहरुले नेपालमा सङ्क्रमितको संख्या बढ्दै जाँदा असार÷साउन महिनामा बढी चुनौती रहेको बताइरहेका बेला विद्यालयमा भर्ना नै सुरु गर्ने कुराले थप तनाव बढाएको हो । 

निजीमा भर्ना, सामुदायिकमा के ? 

निजी विद्यालयले भर्ना गर्ने मिति समेत तोकिसक्दा सरकारले सामुदायिक विद्यालयमा पनि भर्ना सुरु गर्छ त ? धेरैको प्रश्न यही हो । त्यसै पनि धनी र गरिबले लिने शिक्षाको गुणस्तरमा अन्तर रहेको बेला निजीमा जानेहरु पढ्न थाल्ने र सामुदायिकमा जानेहरु अन्यौलमा रहने अवस्था आउनु हुँदैन ।

बालबालिकाई दिइने शिक्षा र सुविधामा अन्तर रहेको भए पनि निजीमा विद्यालयमा भर्ना भएर पढ्ने अनि सामुदायिकमा हेरिरहने अवस्था आउनु भनेको सरकारले बालबालिकामाथि गर्ने भेदभाव हुन जान्छ । 

सीमितलाई छाड्ने हो भने न त अहिले सामुदायिक विद्यालय अनलाइन कक्षा सञ्चालन गर्न सक्ने हैसियतमा छन् न त त्यहाँ पढ्ने बालबालिकासँग श्रोत साधन र सीप नै छ । सहरका केही बालबालिकालाई हेरेर सरकार पनि नीति तथा कार्यक्रम र बजेटमा अनलाइन कक्षाको कुरा गरिदिने अनि त्यसैमा टेकेर निजी विद्यालयले भर्ना सुरु गर्न खोज्नु सरासर बालबालिकामाथिको अन्याय हो । 

बजेट भाषणमा निजी विद्यालयलाई नजिकको सामुदायिक विद्यालय व्यवस्थापन गर्न दिने जस्तो हास्यास्पद कुरा उल्लेख गरेको सरकारले निजी विद्यालयको प्रलोभनमा परेर तिमीहरु भर्ना प्रक्रिया सुरु गर भन्न बेर पनि लगाउँदैन । क्षमता भएकाहरुले पठनपाठन सुरु गर्न किन नपाउने भन्ने प्रश्न पनि उठ्ला । तर यहाँ क्षमता हुने र नहुनेको कुरा हैन । महामारीले कलिलो मस्तिष्कमा असर गरिरहेका बेला एकाथरी पढ्ने र अर्काथरी हेरेर बस्ने कुराले हामी कस्तो भविष्य निर्माण गर्दैछौं भन्ने कुरा मुख्य हो । 

एक त कोरोनाको सङ्क्रमण फैलने क्रम नेपालमा अहिले तीब्र बनेको छ । लामो लकडाउनले मानिसहरु गाँसकै समस्यामा फस्न लागेको बेला लकडाउनलाई केही खुकुलो पार्दै जनजीवन सामान्य बनाउनुपर्ने माग सुरु भएको छ । तर यसको अर्थ अहिले नै विद्यालय सञ्चालन गर्न सकिने अवस्था आएको हैन ।

भर्ना सुरु गर्न सरकारका विज्ञ सल्लाहाकारहरुले सुझाव दिएछन् भने पनि सामुदायिक विद्यालयका विद्यार्थीलाई कहाँ लगेर पढाउने ? देशभरका धेरैजसो सामुदायिक विद्यालय अहिले क्वरेण्टीनमा परिणत भएका छन् । त्यहाँ भर्ना शुरु गर्न अथवा कक्षा सञ्चालन गर्ने सम्भावना नै छैन । 

अनलाइन कक्षाको सम्भावना

विकसित देशहरुमा अनलाइन कक्षा नौलो हैन । तर त्यहाँ पनि पठन संस्कृति हराउने लगायतका धेरै समस्या भोगिरहेको बेला अहिले नै नेपालका बालबालिकाहरुलाई अनलाइन शिक्षामा उत्प्रेरित गर्नु सजिलो छैन ।

अहिलेको अवस्थामा पढ्न र लेख्नको लागि बालबालिकाहरु मानसिक रुपमा तयार छन् कि छैनन् ? सबै बालबालिकाको घरमा इन्टरनेटको सुविधा छ कि छैन ? सबै बालबालिका अनलाइन कक्षामा उपलब्ध हुन्छन् कि हुँदैनन् ? शिक्षक आफैं अनलाईन कक्षाको लागि तयार छन् कि छैनन् ? यी कुरा ख्याल गर्नुपर्छ ।

काठमाण्डौमा रहेका धेरै अभिभावकसँग इन्टरनेट तथा अनलाइन कक्षामा सहभागी हुन सक्ने अवस छैन । अर्थात कम्प्युटर छैन भने ठूलो जनसंख्या गाउँघरमा छ । जहाँ बिजुली समेत छैन ।

इन्टरनेट र ग्याजेट त परकै कुरा । निजी विद्यालयले बालबालिकाको भविष्य डामाडोल नै भएजसरी अनलाइन भर्ना र अनलाइन कक्षा सञ्चालनका लागि अभिभावकलाई दबाब दिनु उपयुक्त हुँदैन । सरकारले यो कुरा ख्याल गर्नुपर्छ ? निजी विद्यालयले सुरु गर्लान्, तर सामुदायिक विद्यालयमा तत्कालै भौतिक संरचना र शिक्षकलाई तालिम दिएर अनलाइन कक्षा सुरु गर्नु आकासको फलजस्तै हो । 

विद्यालय नखोल्दा ठुलै संकट आउँछ त ? 

अहिले एकाथरीको विश्लेषण छ, लकडाउनका कारण विद्यार्थीहरुको भविष्य तहसनहस भयो । निजी विद्यालयहरुले बालबालिकाको भविष्य खत्तमै हुन लागेको भनेर अभिभावकसँग इमोसनल ब्ल्याकमेलिङ गरेर अभिभावकलाई छोराछोरी भर्ना गर्न भनिरहेका छन् । अहिले नयाँ शैक्षिक सत्रमा पढाइ सुरु भएको एक महिना हुनुपर्ने हो । एक महिना पढाई नहुँदा पढाईमा थुप्रै असर गरेको सत्य हो । तर सत्य के पनि हो भने एक महिना ढिला हुँदैमा पहाड नै खस्ने भन्ने हैन । 

अझै एक÷डेढ महिना ढिला गरेमा पनि विद्यार्थीको भविष्य डामाडोल नै हुन्छ भनेर सोच्नु हुँदैन । २०७२ सालमा भूकम्प गएको बेला विद्यालयहरु असारको मध्यदेखि सुरु भएका हुन् । त्यत्तिबेला पनि शैक्षिक सत्रको पढाई पूरा भएकै थियो ।

मिन पचास लगायतका बिदाहरु छन्, तिनीहरुलाई उपयोग गरेर विद्यालय सुरु भएपछि पनि पढाईको समयलाई थप गर्न सकिन्छ । माथिल्लो कक्षाका विद्यार्थीलाई दैनिक ६ घण्टाको सट्टा ७ घण्टा पढाउने लगायतका थुप्रै बिकल्प छन् । तर विश्वव्यापी महामारीको यही बेलामा विद्यालयमा भर्ना नगरेर बालबालिकाको भविष्य तहसनहस हुने जसरी प्रचार गरिनुहुन्न । 

अमेरिका, युरोप लगायतका विकसित देशहरुमा एउटा शैक्षिक सत्र पूरा भएपछि बालबालिकालाई झण्डै तीन महिना बिदा दिइन्छ । उनीहरु अभिभावकसँग रमाउँछन्, घुम्छन् । तर हाम्रा बालबालिकालाई एउटा शैक्षिक सत्र सकिनासाथ अर्कोमा भर्ना किन गरिहाल्नु पर्यो ? केही समय पर्खाउँदा पनि उनीहरुले सिक्ने कुरामा ठूलै समस्या आउँछ भन्ने सोच ठिक हैन । 

कोरोना महामारी हाम्रो मात्र समस्या हैन, विश्वमै यसको चिन्ता छ । केही गरी सङ्क्रमण धेरै फैलिएमा हामी आर्थिक÷सामाजिक रुपमा पनि नराम्रोसँग प्रभावित हुन्छौं । हामीलाई सहयोग गर्नेहरु पनि थला पर्न थालेका छन् । यस्तो बेला अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग पनि पाईंदैन ।

त्यसैले हामीले सकेसम्म सङ्क्रमण फैलन नदिनतर्फ नै ध्यान दिनुपर्छ । मानिसलाई अहिले ज्यान जोगाउनतर्फ बढी चिन्ता भएकोले अहिले नै विद्यालय खोलेर पठनपाठन सुरु गर्नैपर्ने बेला हैन । अझै केही समय बालबालिकालाई घरमा व्यवहारिक किसिमका सीप सिकाउँदै सबै मिलेर कोरोना विरुद्ध लड्नु बुद्धिमानी हुन्छ ।