पछिल्लो समय स्वदेश तथा विदेशको अर्थ बजारमा चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट (सीए) को बढ्दो मागका कारण नेपालमा पनि सीए शिक्षा अध्ययन गर्ने बढ्दै गएका छन् । नेपालमा सीए पास जनशक्ति मुख्यतया लेखापरीक्षणको क्षेत्रमा क्रियाशील छन् । साथै लेखा, वित्तीय व्यवस्थापन, कर, कानूनलगायत विधामा दक्ष हुने भएकाले उनीहरूले परामर्शदाताका रूपमा पनि काम गरिरहेका छन् । सीए शिक्षाका अवसर, चुनौती र सम्भावनाबारे प्राइम सीएका अध्यक्ष नवराज बुर्लाकोटीसँग मल्लिका थापाले गर्नुभएको कुराकानी :

सीए शिक्षा कस्तो  हो ?

चार्टर्ड एकाउन्टेन्सी (सीए) भनेको अन्य पेशाजस्तै देशको अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउन आवश्यक पर्ने महत्त्वपूर्ण क्षेत्र हो । यसले अर्थतन्त्रको शुरू अवस्थामा कहाँ लगानी गर्ने, कति आम्दानी हुन्छ, त्यसको समग्र वित्तीय विवरणको यथार्थपरक विश्लेषण गर्छ । त्यसैले अर्थतन्त्रमा यसको भूमिका एकदमै महत्त्वपूर्ण छ । कानूनी हिसाबमा भन्दा नेपाल एकाउन्टेन्सी संस्था (आईक्यान) ले जारी गरेको चार्टर्ड एकाउन्टेन्सी कोर्ष पास गर्ने व्यक्तिलाई हामी चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट भन्छौँ । सीएहरू मुख्यरूपमा अर्थतन्त्रको क्षेत्रमा क्रियाशील छन् । अर्थतन्त्रमा केही तलमाथि भएमा त्यसको विश्लेषण गरेर निराकरण गर्नमा एउटा महत्त्वपूर्ण भूमिका चार्टर्ड एकाउन्टेन्टको रहन्छ ।

कसले पढ्न पाउँछन् सीए ?

सीए दुईवटा तहमा पढ्न सकिन्छ । एउटा कक्षा १२ पछि र अर्को स्नातक गरेपछि । शुरूको तहलाई फाउन्डेशन लेभल भन्छौँ । यो भनेको १२ कक्षाको परीक्षा दिएर त्यसको नतिजाको पर्खाइमा रहेको अवस्थामा पनि सीए पढ्न सकिन्छ, त्यो एक प्रकारले तयारीजस्तै हो । तर परीक्षा दिने समय अगाडि वा रजिस्ट्रेशन लिनुअघि नतिजा आएर कक्षा १२ पास गरेकै हुनुपर्छ । अर्को भनेको हामीले स्नातक गरेर पनि पढ्न सक्छौँ । तर सीए नै पढ्ने हो भने आधारभूत तहबाटै पढ्दा राम्रो हुन्छ । 

कुन–कुन सङ्कायको विद्यार्थीले पढ्न सक्छन् ?

सीए पढ्नका लागि यही नै सङ्काय भन्ने छैन । हामीले सुन्दा चार्टर्ड एकाउन्टेन्सी भनेको लेखा वा व्यवस्थापन नै पढेकोले पढ्ने भन्ने सुन्छौँ । तर यो पढ्नका लागि व्यवस्थापन पढेकै हुनुपर्ने भन्ने अनिवार्य छैन । जुनसुकै विषय पढेकोले पनि सीए पढ्न सक्छ । तर व्यवस्थापनसँग सम्बन्धित क्षेत्र भएकाले व्यवस्थापन सङ्काय पढेकै विद्यार्थीले मात्र सीए अध्ययन गर्न पाइन्छ भन्ने कुरा गलत हो । पछिल्लो समय विज्ञान वा व्यवस्थापन सङ्कायका विद्यार्थीले सीए पढिरहेका भए पनि जुनसुकै विषयमा कक्षा १२ पढ्नेले सीए पढ्न पाउने व्यवस्था छ । 

सीए पढ्नका लागि के कस्तो तयारी गर्नुपर्छ ?

सीए पढ्नकै लागि त्यस्तो विशेष छुट्टै तयारी गर्नुपर्छ भन्ने छैन । विद्यार्थीले ध्यान दिनैपर्ने कुरा चाहिँ पहिले त आफूले कुन विषय पढ्ने निश्चय गर्नुपर्‍यो । त्यसपछि विषयवस्तु कस्तो हो बुझ्नु पर्‍यो । पढ्न कति समय लाग्छ वा यसको समयसीमा बुझ्नु पर्‍यो । कति पैसा लाग्छ भन्ने पनि बुझ्नु पर्‍यो । समग्रमा भन्दा आफूले रोजेको क्षेत्रको विस्तृत अध्ययन गर्नु पर्‍यो । काठमाण्डौमा हुनेका लागि यससम्बन्धी तयारी गराउने विभिन्न संस्थाहरू छन् । काठमाण्डौबाहिर हुने विद्यार्थीहरूको सन्दर्भमा सबै ठाउँमा नभए पनि मुख्य–मुख्य शहरहरूमा पनि सीएको तयारी कक्षा सञ्चालन गर्ने संस्थाहरू छन् । अर्को भनेको घरमै बसेर पनि त्यसको अध्ययन गर्न सकिन्छ । सीए पढ्नका लागि अन्य विषय जसरी कुनै निश्चित शैक्षिक संस्थामा गएर नियमित अध्ययन गर्नुपर्छ भन्ने छैन । आफूले सकिन्छ भन्ने आत्मविश्वास छ र त्यससम्बन्धी जानकारी छ भने घरमै बसेर पनि यसको तयारी गर्न सकिन्छ । यो विषय स्वअध्ययन गर्न सकिने विषय हो । विद्यार्थीले घरमै स्वअध्ययन गरेर पनि आईक्यानले लिने परीक्षामा सहभागी भएर आफ्नो पढाइ पूरा गर्न सक्छन्  ।

सीए पढ्न कति खर्च लाग्छ ?

कुनै शैक्षिक संस्थामा गएर पढ्न थालियो भने सरदरमा सीए पढ्न झन्डै ५ देखि ६ लाख रुपैयाँसम्म खर्च हुन्छ । यो कोर्षमा ३ वटा तह हुन्छन् । पहिलो पटक ६ महिनाको फाउन्डेशन तह हुन्छ । सीएको परीक्षा वर्षमा २ पटक हुन्छ । आफूले परीक्षा दिने हो भने त्यसको ६ महिना अघि रजिस्ट्रेशन लिइसक्नुपर्छ । अहिलेको सन्दर्भमा कक्षा १२ को परीक्षा दिएका विद्यार्थीले अब मे ३१ सम्ममा रजिस्ट्रेशन गर्दा डिसेम्बरको परीक्षा दिन पाउँछन् र नाेभेम्बर ३०  सम्ममा गर्‍यो भने नोभेम्बरको परीक्षा दिन पाउँछन् । कानूनीरूपमा यसको ५ वर्षे कोर्ष हुन्छ । स्वअध्ययन गर्ने विद्यार्थीले पढाइमा लाग्ने खर्च पनि बचत गर्न सक्छन् । सीधै आईक्यानबाट परीक्षा दिँदा एक लाख पचास हजार रुपैयाँमात्र खर्च हुन्छ ।

नेपालमा विशेषगरी कुन संस्थामा सीए पास जनशक्ति छन् ?

भर्खरै पास गरेको अवस्थामा अडिट फर्महरूमा हुन्छन् । जहाँ आन्तरिक लेखा परीक्षणको काम हुन्छ । व्यावसायिक सङ्घ–संस्था पनि सीएको हुन्छ । हरेक सङ्घ–संस्थामा चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट चाहिने अवस्था छ । अहिले धेरैजसो बैंकहरूमा प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सीईओ) हरू सीए हुनुहुन्छ । नीति र योजना निर्माणमा नै सीएहरू छन् । दायराको हिसाबले चिन्ता लिनुपर्ने विषय यो होइन । राष्ट्र निर्माणका लागि चार्टर्ड एकाउन्टेन्सीको भूमिका महत्त्वपूर्ण छ । सीएको नाम, दाम र काम सबै राम्रो छ । समग्रमा असाध्यै नैतिकवान् भएर अघि बढ्न सिकाउने क्षेत्र हो यो । देशको अर्थतन्त्र एउटा गतिमा नजानुको पछाडि सरकारसँग चार्टर्ड एकाउन्टेन्टहरू स्थायी रूपमा नहुनु पनि हो । सीएहरू कन्सल्टेन्टका रूपमा त छन् तर त्यतिले मात्रै पुग्दैन । त्यसका लागि सदैव सरकारी संयन्त्रसँग सीएहरू हुन आवश्यक छ । यसले गर्दा अर्थतन्त्रमा ठूलो सुधार आउन सक्छ ।

प्राइम सीएको शैक्षिक कार्यक्रम कस्तो छ ?

प्राइम सीए परिवारले विद्यार्थीहरूको सीएमा कसरी करियर बनाउने भन्नेमा सहयोग गरिरहेका हुन्छौँ । यहाँ आउने विद्यार्थीले पढ्दा पढ्दै कुनै कारणले सीए पढ्न नसक्ने अवस्था आएमा उहाँहरूलाई अन्य विकल्प पनि खुला रहन्छ । हप्ता, दश दिनभित्र कुनै कारणले त्यसको निर्णय लिन सकियो भने त्यो बुझ्ने समय पनि दिन्छौँ । यदि पढाइ छोड्नुपर्ने अवस्था आएमा विद्यार्थीको पैसा फिर्ता गरिन्छ । प्राइम सीएसँग जोडिएर सीए पढ्न शुरू गर्नेका लागि मुख्यतया तीनवटा कुरालाई प्राथमिकता दिइएको छ । विषयवस्तु बुझ्ने, स्मरण गर्ने र परीक्षामा लेख्ने । विद्यार्थीलाई के कसरी पढ्ने भन्ने अन्योल नहोस् भनेर बेलाबेला आन्तरिक जाँच लिने गरिएको छ । प्राइम सीएमा अहिले सीएसँगै व्यवस्थापनका अन्य विषयहरू पनि पढाइ हुन्छन् । विद्यार्थीले बीचमै सीए छोडेर  व्यवस्थापनका अन्य विषयहरू पनि पढ्न सक्छन् । केही विद्यार्थीले सीएसँगै अरू विषयलाई पनि सँगसँगै लगिरहेका छन् ।

सीए पढ्न गाह्रो छ भनिन्छ नि ?

यो आ–आफ्नो बुझाइ र परिस्थितिमा भर पर्छ । मैले पनि पढ्ने समयमा सीए पढ्न सकिँदैन, पढ्न नसकेर मानसिक तनाव हुन्छ भन्ने अफवाह सुनेको हो । तर धेरैले पढेका पनि छन् र गरेका पनि छन् । यसमा पढ्नुपर्ने विषयवस्तु धेरै हुने भएकाले सबै कुरा सम्झिनका लागि अलि गाह्रो हुन्छ । यसमा व्यापारसँग सम्बन्धित सबै विषय जान्नुपर्ने भएकाले गाह्रो भनिएको हो । यस्तै अर्को यसमा अन्य विषयको जस्तो पढाइ हुँदैन । अरू विषय पढ्दा कुनै विषयमा फेल भएको खण्डमा त्यो विषय मात्रै अर्को वर्ष परीक्षा दिन सकिन्छ । यसमा भने त्यो हुँदैन । यसमा सबै विषयको परीक्षामा कम्तीमा ५० प्रतिशत अङ्क ल्याउनुपर्ने हुन्छ । अन्यथा सबै विषयको फेरि परीक्षा दिनुपर्छ । त्यसैले गर्दा परीक्षा प्रणाली अलि चुनौतीपूर्ण छ । बाहिर सुनिएजस्तै पढ्नै नसकिने भन्ने चाहिँ होइन । अलि सजग भएर अघि बढ्नुपर्ने विषय चाहिँ हो ।

सीए पढ्ने विद्यार्थीलाई दिने सुझाव के छ ?

मैले जीवनमा सिकेको दुईवटा ‘ख’ छन् । म सरकारी विद्यालयमा पढेको व्यक्ति । सरकारी विद्यालयबाटै एसएलसी पास गरेर काठमाण्डौ आएँ । अहिले म चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट छु भने अहिलेका भाइबहिनीहरू सीए नहुने भन्ने त कुरै भएन । मैले भनेको दुईवटा ‘ख’ का भोगाइ भन्छु, एउटा ‘खट्न सक्ने’ र अर्को ‘खप्न सक्ने’ । एकदमै इच्छाशक्ति हुनुपर्छ । अहिले नै भइहाल्नुपर्ने भन्दा पनि बिस्तारै गर्दा पनि मेहनत गरेर अगाडि बढियो भने असाध्यै राम्रो कोर्ष हो र भविष्य पनि छ । भोलि पास गरिसकेपछि के होला भनेर सोच्नुपर्ने त्यति जरुरी हुँदैन । यदि हामीले कोर्षको गतिअनुसार अगाडि बढायौँ भने पास गरिसकेपछि हामीले समाजमा छुट्टै पहिचान बनाउन सक्छौँ । अझ भन्ने हो भने राष्ट्रिय वा अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा हाम्रो पहिचान बन्छ । अलिकति मेहनत र दुःख त गर्नैपर्छ नि । जीवनमा बाधा अड्चन आउँछन् त्यसलाई सहेर सकारात्मक सोचसहित अघि बढ्न सकेमा सफल भइन्छ । मानिसले जीवन चलाउनलाई केही न केही त गरेकै हुन्छ । त्यसैले हामीले सकारात्मक सोच राखेर अघि बढ्नुपर्छ । जीवनमा हरेक चिज सम्भव छ । धैर्यता, आशावादी, अनुशासित हुन सक्यौँ भने जीवनमा सफलता हासिल हुन्छ ।