पत्रकार पत्रु भए कि सरकार सन्कियो !

असार १, २०८२ आइतबार १३:३५:५ | मिलन तिमिल्सिना

बिहान खाए बेलुका के खाउँ, बेलुका खाए बिहान के खाउँ भन्ने चिन्तामा रहेको भुइँमान्छेलाई कहिलेकाहीँ देश दुनियाँको सुर्ताले पनि पिरोल्छ । सरकारले के गर्दैछ भन्ने चासो पनि राख्नुपर्ने, पत्रकारले के लेखे र के भने भनेर आँखा कान पनि ठाडो पार्नुपर्ने ! किनकि सरकार र पत्रकार दुवैथरी भुइँमान्छेकै लागि काम गर्छाैँ भनेर गफ दिन्छन् । त्यसैले आफ्ना लागि केही गरिहाले कि भनेर भुइँमान्छेलाई सकसक लाग्छ । कहिले सरकारको बाटो हेर्छ, कहिले पत्रकारको । धेरैपटक सरकारले दिनै नसक्ने कुरा दिन्छु भनेर ढाँट्छ, पत्रकारले हुँदै नभएको कुरा भयो भनेर ढाँट्छ । तै पनि दुवैको विश्वास चाहिँ लागिरहन्छ ।

पत्यार लाग्ने, नलाग्ने थरीथरीका कुरा लेखिरहने एकथरी पत्रकारले केही दिनअघि लेखे : गन्नेमान्ने नेताका छोराले काठमाण्डौमा भव्य होटल किने । आफूलाई चोकको होटलबाहिर उभिएर चटपट किनेर खान पनि गाह्रो छ, नेताका छोराले होटल नै किने । जोसँग पैसा हुन्छ, उसैले किन्ने हो । पैसा हुने भनेकै नेता, उनका छोराछोरी, परिवार, आफन्तहरूसँग हो । आफूजस्तै अर्को कुनै भुइँमान्छेले किन्यो भन्ने खबर आएको भए अचम्म मान्नुपर्थ्याे, अब नेताका छोराले होटल किनेको के अचम्म भयो र ? तर अचम्म मान्नुपर्ने गरी अर्को पत्रकार युट्युबमा चिच्यायो : फलाना नेताको छोराले होटल किन्यो । देखेजानेकै पत्रकार चिच्याएपछि कान ठाडो बनाउनै पर्‍याे । हो नि करोडौं मूल्य पर्ने होटल किन्ने पैसा कहाँबाट आयो ? पत्रकारले चिच्याउन त चिच्याए, तर होटल किनेको भन्ने प्रमाण खुलाएनन् । होटलले विज्ञप्ति निकालेर हैन भनेको सुनिन्छ तर पत्रकारले होटलले यसो भन्यो चाहिँ भन्दैनन् । न होटल किनेको भनिएका नेता र उनका परिवारको कुरा यस्तो छ नै भन्छन् । एकोहोरो यस्तो कुरो आयो मात्रै भन्छन् । भुइँमान्छेलाई पनि थाहा छ, पत्रकारितामा दुवै पक्षको कुरा समेट्नुपर्छ । सत्य, तथ्य, सन्तुलन र विश्वसनीयतामा लेख्ने र भन्ने भएकाले पत्रकारलाई राज्यको चौथो अङ्ग भनिन्छ । अरे र होरे को कुरा पत्रकारले गर्दैनन् । तर हिजोआजका धेरै पत्रकार अरे र होरे मात्रै भनेर चिच्याउँछन् । एकपक्षको मात्रै कुरा उराल्छन् । व्यापारीले सडकमा कमसल र नक्कली सामान बेच्न राखेझैँ बाहिर बोक्रो भित्र खोक्रो शैलीको समाचार लेख्छन्, सुनाउँछन्, देखाउँछन् । नेताको छोराले होटल किनेको समाचार पनि यही शैलीको देखियो– शीर्षक र प्रस्तुति के के न भएजस्तो, भित्रको गुदी कुरा चाहिँ केही न केहीको खोक्रो !

आफूलाई राज्यको चौथो अङ्ग भनेर नाक ठाडा पार्ने पत्रकारका अङ्ग सतीदेवीको झैँ पतन हुन लागेको त हैन भनेर सोच्दासोच्दै फेरि अर्को खबर आयो– सरकारले होटल किनेको कुरा गर्ने पत्रकारलाई पक्राउ पुर्जी जारी गर्‍याे । अनि अदालतले अनलाइनमा छापिएको अर्को समाचार हटाउन आदेश दियो । अदालतको आदेश सुनेर भुइँमान्छेलाई हाँसो उठ्यो । यदि त्यो समाचार पत्रिका, रेडियो र टेलिभिजनमा आएको भए अदालतले पत्रिका च्यात्न, अनि रेडियो र टेलिभिजन फुटाउन भन्थ्यो कि भन्थेन होला ?!

राज्यका कानून त भुइँमान्छेलाई पनि अलिअलि थाहा छ । पत्रकारसँगै सबै नेपाली नागरिकले युट्युब र अरू सामाजिक सञ्जालमार्फत लेख्न, बोल्न र प्रश्न उठाउन पाउँछ । यो संविधानले दिएको अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको हक हो । तर यस्तो हक छ भन्दैमा हुँदै नभएको कुरा भन्न पाइँदैन । यो हकको दुरुपयोग गरेमा मुलुकी अपराध संहिताअन्तर्गत कारबाही हुन्छ । अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता दुरुपयोग गरी अरूको मानहानि गर्ने वा गाली, बेइज्जती गर्नेमाथि कारबाही र जरिवानाको स्पष्ट व्यवस्था छ । त्यसैले पत्रकारले यो हक दुरुपयोग गरेर हानि पुर्‍याएको भए ऊविरुद्ध प्रेस काउन्सिल या अदालतमा मुद्दा दिन पाइन्छ । त्यसपछि पत्रकारले कि प्रमाण देखाउनुपर्छ, कि अदालतले दिएको दण्ड, जरिवाना भोग्नुपर्छ । तर आफैँ कानून बनाउने नेताका छोराले साइबर ब्युरोमा उजुरी दिए । सत्ताधारीमा आफूविरुद्ध जतिसुकै अपुष्ट कुरा लेख्ने वा गम्भीर लाञ्छना लगाउनेलाई पनि राज्यसत्ताको दुरुपयोग गरेर, गलत कानून प्रयोग गरेर तह लगाउन खोज्ने प्रवृत्ति बढ्न थालेको छ ।

पत्रकार वा सञ्चारमाध्यमले आफ्नो हातमा कलम छ भन्दैमा प्रमाण र तथ्यविनै अरूका बारेमा लेख्न पाउँदैन । सत्तामा बसेका र सत्तानजिक रहेकाले पनि आलोचना बन्द गर्ने उद्देश्यले पत्रकार वा नागरिकविरुद्ध साइबर कानूनको दुरुपयोग गर्न मिल्दैन । तर सरकार र पत्रकारहरू बेलाबेला यस्तै नपाइने र नमिल्ने कुरा गर्न प्रतिस्पर्धा गरिहन्छन् । उनीहरूलाई ठीक ठाउँमा ल्याउने निकायमा पनि दलकै दलदल भेटिन्छ । अदालतमा राजनीतिक कोटा, प्रेस काउन्सिलमा सत्ताधारीकै बाँडफाँट ! अनि कुबाटोमा हिँड्न लागेका सरकार र पत्रकारको खुट्टा सही ठाउँमा ल्याउने कसले ?

खानाको चिन्ता छोडेर देशको सुर्ता गरिरहेको भुइँमान्छेले फेरि सुन्यो : मूलधारका सम्पादकहरूले संयुक्त विज्ञप्ति निकाले । विज्ञप्ति देखेर भुइँमान्छे फेरि अलमलमा पर्‍याे । आम भुइँमान्छेले त्यति नाम नसुनेको सञ्चारमाध्यम पनि मूलधारको, अहिले काम छोडेर र नपाएर फुर्सदिला बनेकाहरू पनि सम्पादक !

अन्तिम अपडेट: असार २५, २०८२

Disclaimer:

उज्यालोका खबर फेसबुक, इन्स्टाग्राम, एक्स ट्वीटर र यूट्युबमा हेर्न तथा उज्यालो रेडियो नेटवर्क ९० मेगाहर्जसँगै देशभरका विभिन्न एफएम रेडियोहरुबाट पनि सुन्न सकिन्छ । उज्यालोमा प्रकाशित तथा प्रसारित सामग्री यस संस्थाको स्वतन्त्र, निष्पक्ष र तथ्यमा आधारित सम्पादकीय नीतिबाट निर्देशित छन् र गल्ती नहोस भन्नेमा सचेतता अपनाएर तयार पारिएका छन् । प्रकाशन र प्रसारण भएका सामग्रीको विषयमा तपाईको गुनासो, प्रतिकृया र सुझावलाई हार्दिक स्वागत गर्दै गल्ती भएको पाईएमा तत्काल सच्याइने जानकारी गराईन्छ । उज्यालोबाट प्रकाशन तथा प्रसारण हुने सामग्रीको प्रतिलिपि अधिकार यस संस्थामा निहीत रहेकोले संस्थाको अनुमति विना समाचारको नक्कल उतार्ने, पुनरुत्पादन, प्रशारण वा फोटोकपी गर्न पाइदैन । कसैले त्यसो गरेमा कानूनी कार्वाही हुन सक्नेछ ।

मिलन तिमिल्सिना

दुई दशकदेखि रेडियो र अनलाइन पत्रकारितामा संलग्न मिलन तिमिल्सिना समसामयिक विषयमा विश्लेषण र व्यंग्यमा दखल राख्नुहुन्छ।

तपाईको प्रतिक्रिया

नाम (अनिवार्य)

इमेल (अनिवार्य) (गोप्य राखिनेछ)

प्रतिक्रिया दिनुहोस्