खाडीका देश र मलेसियामा रहेका नेपाली दूतावासका अनुसार अहिलेसम्म ती देशमा ७९ जना नेपालीमा कोरोना सङ्क्रमण भएको पुष्टि भएको छ । कोरोनाको जोखिम बढेसँगै ती देशमा कार्यरत लाखौं नेपालीलाई यतिबेला स्वदेश फर्कन मन छ ।

परदेशमै बसौं जोखिम छ, स्वदेश फर्कौं बाटो बन्द छ र बाटोमा झन् ठूलो जोखिम छ । कोरोनाले काम बन्द भएको छ । क्वारेण्टीनमा बस्दा विभिन्न समस्या पनि थपिएका छन् । यिनै अवस्था र समस्याबारे परदेशबाट तपाईँले पठाउनुभएका प्रश्न र जिज्ञासा हामीले श्रम, रोजगार तथा सामाजिक सुरक्षा मन्त्रालयका सचिव विनोद के.सी.लाई सोधेका छौं ।

कुवेतबाट बिष्णुप्रसाद न्यौपानेले सोध्नुभएको छ : कोरोनाका कारण कम्पनी बन्द भएको छ । काम गर्ने सबैलाई बेतलबी बिदा दिएको छ । कोठामा बस्न थालेको महिना दिनभन्दा धेरै भयो । यसरी बेतलबी बनेर कति दिन बस्न सकिन्छ ? यस्तै समस्या भएका यो कम्पनीका हामी १२ जना नेपाल फर्कने आशामा छौं । हामीजस्तो समस्यामा परेकालाई उद्धार तथा सहयोगका लागि सरकारले के गरिरहेको छ ? हामीले कस्तो सहयोग पाउँछौं ?

प्रश्नको लागि धन्यवाद । श्रम मन्त्रालयले परराष्ट्र मन्त्रालयको समन्वयमा गन्तव्य देशमा रहेका नेपाली दूतावाससँग सम्पर्कमा छौं । त्यहाँको जानकारी लिइरहेका छौं । हरेक दिन कुन देशमा के भयो भनेर विवरण प्राप्त गरिहेका छौं । अहिले लकडाउनको अवस्था छ । नेपालमा मात्र होइन, तपाईँ रहेका देश मात्र पनि होइन, संसारका देश जहाँ कोरोना पुगेको छ, त्यहाँ लकडाउनको अवस्था छ । 

तर कतिपय नेपाली दाजुभाइले ती देशले जारी गरेका नियम नमान्ने, बाहिरफेर हिँड्ने गरेको पनि पाइयो । त्यसो नगर्नुहोस् भन्न चाहन्छु । अब खान बस्नै समस्या भएको अवस्थामा, त्यहाँ यस्तो समस्या हुनेलाई दूतावासमार्फत व्यवस्था गर्ने गरी हामीले निर्देशन दिएका छौं । तपाईँलाई समस्या पर्दा दूतावासले खान, बस्नको व्यवस्था गर्छन् । रकमको अभाव पर्दैन ।

कम्पनीले बेतलबी बिदा दियो भन्नुभयो, त्यो कुरा हामी दूतावासमार्फत बुझ्छौं । यस्तो हुँदा दूतावासमा कम्पनीको नाम र सम्पर्क ठेगानासहित टिपाउनुहोला । र अवस्था सुध्रँदै गएपछि कस्ता व्यक्तिलाई तत्काल उद्धार गर्न पर्ने छ, कतिले त्यही बसेर पनि फेरि काम गर्न सक्नुहुन्छ भनेर हामी छलफलमा छौं । 
तर यो तत्काल त होइन । अवस्था समान्य हुँदै गएपछिको अवस्थामा हो । सर्वोच्च अदालतले पनि पनि विदेशमा समस्यामा पर्नेलाई ल्याउनु भनेर आदेश आएको छ । 

त्यसरी ल्याउँदाखेरी नेपालमा पनि तयारी गर्नपर्छ । अहिले लकडाउनको अवस्था छ । फेरि सानो सँङ्ख्या होइन । विदेशबाट ल्याएर क्वारेण्टीनमा राख्न र गाउँगाउँ पुर्‍याउन पनि असहज छ । रोजगारी गुमाएका व्यक्तिलाई सरकारसँग कुरा गरेर हुन्छ कि, रोजगारदाता कम्पनीसँग कुरा गरेर हुन्छ कि, हामी पहल गर्छौं । किनभने केही कमाउन भनेर जानुभएको छ भने फेरि पनि काममा फर्कन सकिने अवस्था आयो भने त्योभन्दा राम्रो केही पनि हुँदैन । 

अर्को कुरा डब्लुएचओको मापदण्ड पनि छ, आफनो देशभित्र भएका विदेशी नागरिकलाई  पनि आफ्नै नागरिक सरह उपचार गर्नुपर्छ भनेर । हामीले आइएलओसँग पनि कुरा गरिरहेका छौं । सम्माननीय प्रधानमन्त्रीज्यूले ती देशका प्रतिनिधिसँग कुराकानी गर्नुभएको छ । परराष्ट्र मन्त्रीज्यूले पनि गर्नुभएको छ । कुटनैतिक हिसाबले पनि समस्या समाधानमा पहल भइरहेको छ । त्यस्तो ज्यादै मर्कामा परेको अवस्थामा राज्यले केही न केही उपाय त गरिनै हाल्छ नि । तपाईँहरु नआत्तिनुहोस् । धैर्य गर्नुहोस् ।

साउदीबाट लेखनाथ पौड्यालको गुनासो छ : नेपाली दूतावासले फोन नै उठाउँदैनन् ? हाम्रो समस्या कहाँ राख्नु ? 

यस्ता गुनासाहरु आएका छन् । तपाईँले अब आफ्नो टेलिफोन नम्बर पनि टिपाउनुभयो भने म दूतावासमार्फत तपाईँको समस्या समाधानका लागि पहल गर्ने थिएँ । तपाईँले मात्र होइन, विदेशमा हुने सबैले आफूलाई परेको समस्या श्रम मन्त्रालयको कल सेन्टरको सम्पर्क नम्बर ११४१ मार्फत सिधै हामीलाई पनि भन्न सक्नुहुन्छ । त्यस्तो हुँदा परराष्ट्र मन्त्रालयमार्फत हामी दूतावाससँग कुराकानी गर्ने थियौं । तपाईँले दूतावासमा फोन कुन समयमा गर्नुभयो त्यो कुराको पनि ख्याल गर्नुपर्छ । उपयुक्त समयमा टेलिफोन गर्दा अझ सहज हुन्छ । 

दूतावासको फोन उठेन भने कलसेन्टरमा फोन गर्नुहोस् । भाइबर, फेसबुकबाट पनि श्रम मन्त्रालयको कल सेन्टरमा आफ्नो गुनासो राख्न सक्नुहुन्छ । हामीले विज्ञप्ती नै निकालेर पनि भनेका छौं कि जसलाई जे सम्स्या पर्छ कलसेन्टरमा फोन गरेर पनि आफ्नो समस्या राख्नुहोस् भनेर । यस्तो अवस्थामा तपाईँहरुको समस्या कसरी फुकाउन सकिन्छ त ? परिवारसँग समन्वय गरेर सकिन्छ कि, मिसनको मानिसलाई भनेर सकिन्छ कि रोजगारदातासँग पो छलफल गर्नुपर्ने हो कि ? या परराष्ट्रमार्फत सकिन्छ कि हामी आवश्यक पहल चाल्छौं । 

धेरै श्रमिकहरुको समस्या समाधान पनि भएको छ । अर्कोतर्फ साउदी सरकारले पनि विभिन्न प्याकेजहरु ल्याएको छ । रोजगारदाताहरुलाई श्रमिकलाई बिना तलब नराख्नु भनेर भनेको छ । त्यस्तो अवस्थामा कम्पनी यो हो यसले यसो गर्‍यो भनेर उजुरी गर्ने पाउने भन्ने कुरा पनि छ ।

त्यसो हुँदा साउदीले पनि केही गर्छ । र दूतावासले पनि यस्तो गर्नुपर्छ, यस्तो यस्तो हुन्छ, नियम यो हो भनेर फेसबुक लगायतका माध्यमबाट भनिरहेको छ । ती सूचनाहरु हेर्नुहोस् । सूचनालाई मनन गर्नुहोस् । तपाईँहरु धेरै दुःखका साथ बस्नुभएको छ । त्यसमा हाम्रो सहानुभूति छ । अझ केही दिन धैर्य गरिदिनुहुन हामी आग्रह गर्छौं ।

सिन्धुलीका राजु लामा सोध्नुहुन्छ  : म मलेसियामा कागजात बिहीन भएर काम गरिरहेको थिएँ । अहिले न काम छ, न त तलब । जोखिम पनि उस्तै छ । मलाई कोरोना सङ्क्रमण भयो भने उपचार हुन्छ कि हुँदैन ? मलाई खान बस्नको समस्या हुन थाल्यो भने म के गरौं ? अवैधानिक बस्ने श्रमिकका लागि केही पहल गरेको छ त नेपाल सरकारले ?

मलेसिया सरकारले लकडाउन अवधिमा पूरा तलब दिनुपर्ने भन्ने घोषणा गर्‍यो । पछि सरकारले नै राहतको प्याकेज ल्याएको छ । रोजगारदाताले नदिए पनि सरकारले दिने  भनेको छ । अवैधानिक, वैधानिक भनेर सरकारले छुट्याएको छैन ।

अवैधानिक हुँदैमा तत्काल देश छाड्नुपर्छ भनेको पनि छैन । सबैलाई आफ्नो देशका नागरिक सरह उपचार गर्ने भनेको छ । मुख्य कुरा के हो भने अवैधानिक नबसौं ।

 केही समयअघि मलेसियाले वैधानिक हुन समय दिएको थियो । सरकारले उहाँहरुलाई ल्याउने खर्चको व्यवस्था पनि  गरेको थियो । त्यो बेला तपाईँ छुट्न हुँदैन थियो, छुट्नुभएछ । जहाँसम्म अलपत्र परेको नेपालीको कुरा छ त्यस्तो अवस्था आउन नदिनका लागि दूतवासहरुलाई हामीले भनेका छौं । र दूतावासमा मेरो कुरा हुँदा उहाँहरु पनि यस्तो अवस्थामा सचेत भएर लागिरहनुभएको छ ।

हरेक देशले आफ्नो नागरिक सरह उपचार गर्छन् । उसको देशभित्र रहने खानेबस्ने र भिसाको म्याद थप्ने कुरा सबै देशले गरेका छन् । सानोसानो कम्पनीको जसले ६, ७ जना राखेर चलाएका थिए, उनीहरु भाग्दा चाहिँ केही समस्याहरु आएको छ । 

यसमा लाग्नका लागि हामीले दूतावासलाई निर्देश गरिसकेका छौं । परराष्ट्र मन्त्रालयले पनि निर्देश गरेको छ । यसमा सबैको सहयोग चाहिन्छ । विदेशमा रहनुभएका सबै नागरिकलाई अहिलकति संयमता अपनाउनका लागि अनुरोध गर्छु ।

सम्बन्धित देशले जारी गरेको नियमको अवज्ञा गरेर बाहिर निस्कने र यताउता गरेको पनि पाइएको छ । यसबेला विदेशमा हुँदा त्यहाँको कानुन मान्नुपर्छ । तर यस्तो बेला भोकभोकै हुँदा र बस्नै नपाउँदा पनि चुप लागेर बस्ने भन्ने हाम्रो आशय होइन ।

त्यस्तो अवस्थामा एनआरएनए, दूतावास र चिनेजानेका साथीसँग समन्वय गर्नुहोस् । कलसेन्टरमा सम्पर्क गर्नुहोस् । कलसेन्टरमा फोन गर्ने पैसा नभए तपाईँको आफन्तमार्फत हामीलाई गुनासो टिपाउनुहोस् । भाइबर, फेसबुक लागयतका माध्यमबाट पनि तपाईँले गुनासो राख्न सक्ने व्यवस्था छ ।

(श्रम मन्त्रालयका सचिव विनोद के.सी.सँगको यो कुराकानी कार्यक्रम देश परदेशमा सुन्न सकिन्छ । तपाईँका पनि यस्तै प्रश्न छन् भने हामीलाई पठाउनुहोस् । उज्यालोको फेसबुकमार्फत म्यासेज गर्न सकिन्छ भने [email protected]  मा इमेल पनि गर्न सकिन्छ ।)

याे पनि पढ्नुहाेस्

अप्रिल २१ : खाडी र मलेसियामा कोरोना सङ्क्रमितकाे सङ्ख्या ३४ हजार नाघ्याे

---