५० रुपैयाँले मिर्गौला बचाउन सकिन्छ !

 भदौ १०, २०७६ मंगलबार १२:५९:५२ | डा. अनिल पोखरेल
unn.prixa.net

हामीले खानेकुरा खान्छौँ । खानेकुरा खाएपछि केही शरीरले शक्तिका लागि लिने गर्छ । केही दिसा भएर निस्कन्छ । हामीले खाएको खानेकुराबाट केही बिकार निस्कन्छ । त्यो पदार्थलाई निकाल्ने काम मिर्गौैला अर्थात् किड्नीले गर्छ ।

शरीरमा छिरिसकेका रगतमा पुगिसकेका जति नचाहिएका खाने कुरा छन्, ती काम नलाग्ने र नचाहिने बिकार पदार्थलाई पिसाबमार्फत बाहिर फाल्नु मिर्गौलाको काम हो । जस्तो खानेकुरा सबै शरीरले लिदैन । खाएको औषधि सबै शरीरले लिँदैन । पेय पदार्थ सबै शरीरले लिँदैन ।

शरीरले आफूले चाहिने कुरा लिन्छ । नचाहिने कुरालाई बाहिर फाल्छ । त्यसको सबै काम मृगौलाले गर्छ । यसले आमाशय र आन्द्रामा पुगिसकेको कुरालाई नभई रगतमा पुगिसकेको नचाहिने पदार्थलाई निकालेर फाल्छ ।

हामीले खाने सबै कुरालाई मिर्गौलाले मात्रै रेखदेख गर्छ । यदी खानेकुरामा हामीले लापरबाही गर्दा त्यसको हानी मिर्गौलालाई पर्छ । जसकारण मिर्गौला बिग्रने समस्या हुन्छ ।

किन मिर्गौला बिग्रिरहेको छ ?

खानेकुरामा अहिले विविधता छ । पहिले गाउँघरतिर सबै प्राकृतिक र ताजा हुन्थ्यो । अझ भनाैँ खानेकुरा मात्रै खाइन्थ्यो । नखाने कुरामा त्यति ध्यान जाँदैनथ्यो । तर अहिले विभिन्न किसिमका खानेकुरा खान बानी लागेको छ । केही खानेकुराले शरीरलाई बेफाइदा पुग्छ । जस्तो बोइलर कुखुराको मासु खाँदा त्यहाँ कुनै न कुनै ‘एन्टिबायोटिक’ मिसिएको छ । कुखुरालाई छिटो बढ्ने औषधि लगाउँदा त्यसको असर हामीलाई परिरहेको छ ।

तरकारीमा  विषादी मिसिएको छ । छिटो बढाउन रसायन हालिएको छ । किरा नलागोस् भनेर विषादी हालिएको छ । रसायन र विषादीयुक्त खानेकुरा हामीले खान त सजिलै खायौँ । तर त्यो तरकारीबाट शरीरले लिने कुरा र त्यसबाट नचाहिने कुरा बाहिर फाल्न मिर्गौलालाई समस्या परिरहेको छ ।
 
कुनै दुखाइ भयो । दुखाइ कम गर्ने ‘पेनकिलर’ खायौँ । यसबाट सबैभन्दा धेरै असर मिर्गौलालाई परिररहेको छ । जाँड रक्सी त झन् समस्याको विषय भयो नै ।

हामीले खान हुने र नहुने कुरालाई छुट्याउने अन्तिम अंग भनेकै मिर्गौला हो । जसमा तलमाथि वा हेलचेक्रयाई हुँदा त्यसले पार्ने असर भनेकै मिर्गौलामा हो । हाम्रो मुटुले एकपटक ‘पम्प’ गर्दा निस्कने रगतको २५ प्रतिशत रगत मिर्गौलामा ‘सप्लाइ’ हुन्छ ।

रगत सञ्चार भइरहँदा हामीले राम्रो खानेकुरा खाए सजिलै पच्छ । मिर्गौलाले सजिलै छानेर केही शरीरमा पठाउँछ । अनि केही पिसाबमार्फत बाहिर पठाउँछ । तर जब खान नहुने कुरा खायौ । पानी कम खायौँ । त्यहाँबाट मृगौला बिग्रन सुरु हुन्छ ।

मिर्गौला कसरी बिग्रन्छ ?

मृगौला विभिन्न कारणले बिग्रने हुन्छ । कतिपय कारण हामीलाई थाहा हुन्छ । कतिपय थाहै हुँदैन । तर मिर्गौला बिग्रिरहेको हुन्छ । पहिलो कारण भनेको ‘ब्लोमेरोन नेफ्राइटिज’ भन्ने हुन्छ । जुन मिर्गौलाकै आफ्नो रोग हो । यसलाई जाँच गरिरहेपछि मात्रै थाहा हुन्छ । नभए सजिलै लक्षण नदेखिन सक्छन् ।

यो किन खतरानाक छ भने मिर्गौला ५० प्रतिशतसम्म बिग्रिसक्दा डाक्टरलाई पनि थाहा हुँदैन । मान्छेलाई त झन थाहा हुने कुरै भएन । झण्डै ७० देखि ८० प्रतिशत मिर्गौला बिग्रिसकेपछि मात्रै मान्छेहरु अस्पताल पुग्छन । जसलाई फेरि स्वस्थ्य बनाएर फर्काउन गाह्रै पर्छ ।

फलाममा खिया लागेपछि प्वाल पर्ने हो । मिर्गौलामा पनि पहिला खिया लाग्छ । खिया लाग्न थालेदेखि नै थाहा पाउनुपर्छ । यसका लागि जचाउँनुको विकल्प छैन । जचाउँदा पिसाबमा प्रोटिन देखिन थालेपछि, पिसाबमा रगत देखिन थालेपछि र ‘क्रिएटिनाइन’ बढ्न थालेपछि नै मिर्गौला बिग्रन लागेको थाहा पाउन सकिन्छ ।

त्यसैले मिर्गौला बिग्रेको थाहा पाउने साधारण उपाय भनेको पिसाब जाँच नै हो । यदी मृगौला बिग्रँदै गएको छ भने पेनकिलर खाँदा, जाँड रक्सी खाँदा, विषादीयुक्त तरकारी खाँदा झन धेरै असर गर्छ । अन्ततः मिर्गाैलाले कामै गर्न छाड्छ । ‘किड्नी ड्यामेज’ हुन्छ ।

अर्को भनेको चिनीरोग, ब्लड प्रेसरलगायत रोगले पनि मिर्गौलालाई सबैभन्दा धेरै असर गर्छ । त्यस्तै ‘अटोइम्युन’ रोगहरु हुन्छन् । जसले मिर्गौला बिगार्छ । तर यीमध्यै सबैभन्दा बढी असर गर्ने भनेको चिनीरोग र ‘ब्लड प्रेसर’ले हो । अहिले डायलाइसिस गराउने बिरामीमध्ये धेरैजसो चिनीरोग र ब्लडप्रेसरका छन् । जसकारण मिर्गौला बिग्रेको छ ।

मिर्गौलाप्रति चरम लापरबाही !

अचेल मानिसहरु मोटरसाइकल चढ्छन् । समय समयमा जाँच गराउँछन् । तर एकपटक पनि आफ्नो मिर्गौला जाँच गराउदैनन् । स्वास्थ्यमा कुनै खराबी आएमा टारेरै बस्छन् । अस्पताल पुग्दैनन् ।

कतिसम्म लापरबाही छ भने जाँच गरायो भने जीवनभर औषधि खानुपर्छ भन्ने भ्रम छ । अरु रोगमा त केही होला । तर मिर्गौला समयमै जाँच गराउँदा धेरै हदसम्म बचाउन सकिन्छ । तर मानिसहरु जाँच नै गराउदैनन । मिर्गौला अन्तिम अवस्थामा पुगेपछि अस्पताल त पुग्छन् । तर बाँचेर फर्किँदैनन् ।

मिर्गौलाप्रतिको चरम लापरबाहीले गर्दा यो समस्या अचेल धेरै नै दोहोरिरहेको छ । वर्षमा एकपटक ५० रुपैयाँ मात्रै खर्च गरेर पिसाब जाँच गराउँदा धेरै कुरा थाहा पाउन सकिन्छ । तर मानिसहरु पिसाब जचाउँन अल्छि गरिरहेका छन् ।

ब्लडप्रेसर, सुगर भएका बिरामीहरु आफूलाई ठिकै छ नि भनेर मिर्गौलाप्रति चरम लापरबाही गरिरहेका छन् । अरुभन्दा ब्लडप्रेसर र सुगरले सबैभन्दा छिटो मिर्गौला ‘ड्यामेज’ गर्छ । तर यसबारे मानिसहरुले बेवास्ता गर्दा नै आज मिर्गौला जाँच गराउन आएका बिरामी घर फर्किन सकेका छैनन् ।

लाखाैँ रुपैयाँ खर्च गरेर डायलासिस त गराइरहेका छन् । तर मिर्गौला प्रत्यारोपण गराउने खर्च नभएर मृगौलाका बिरामीहरु अकालमै ज्यान गुमाइरहेका छन् । यसप्रति सचेत हुने हो भने धेरै हदसम्म मिर्गौला जोगाउन सकिन्छ ।

मिर्गौला कसरी जोगाउने ?

मिर्गौला जोगाउन पहिला खानपिनमा ध्यान दिनुपर्छ । पर्याप्त पानी पिउनुपर्छ । अहिले धेरैजसो मानिसहरु अल्छि बनेका छन् । बच्चाहरु स्कुल जाँदा घर अगाडिसम्मै गाडी आउँछ । घरबाट बाहिर निस्कन बच्चालाई दिइँदैन ।

घरभित्र मोबाइलमा गेम खेलेर बसिरहेका छन् । नभए टेलिभिजन हेरेर बसिरहेका छन् । यसरी ब्यायाम हुँदैन । त्यसैले ब्यायाम पुगेकै छैन । त्यसैले हरेक दिन ब्यायाम गर्न आवश्यक छ । कम्तीमा दैनिक ३० मिनेट हिड्यो भनेपनि राम्रो व्यायाम मान्न सकिन्छ ।

दिनमा कम्तीमा १ घण्टा आफूलाई समय दिएर स्वास्थ्यको हेरचाह गरियो भने धेरैहदसम्म स्वस्थ्य हुन सघाउँछ । त्यसपछि समय समयमा जाँच गराऔँ । कम्तीमा वर्षमा एकदिन आफ्नो जन्मदिन आउँछ । त्यो दिन आफू कति स्वस्थ्य छु ? एकपटक जाँच गराए सबैभन्दा उत्तम हुन्छ ।

जन्मदिन मनाउनु भनेको एक वर्ष बुढो हुदै जानु हो । यो भनेको शरीरका विभिन्न अंग विस्तारै शक्तिविहीन हुँदै जानु हो । विभिन्न अंगमा रोग लाग्ने जोखिम बढ्नु हो । त्यसैले कम्तीमा जन्मदिनमा आफ्नो स्वास्थ्य जाँच गराउन आवश्यक छ ।

अहिले जटिल रोग लागेका व्यक्तिलाई सरकारले एक लाख रुपैयाँसम्म निःशुल्क उपचार सेवा दिन्छ । यो राम्रो हो । तर सरकारले व्यक्तिमा भन्दा समुदायमा लगानी बढाउन आवश्यक छ ।

जस्तो हरेक विद्यालयमा विद्यार्थी र शिक्षकको हरेक वर्ष मिर्गौला जाँच गराउन आवश्यक छ । हरेक कार्यालय र संघ संस्थामा व्यक्तिको मिर्गौला जाँच गराउन आवश्यक भइसक्यो । यतातिर लगानी आवश्यक छ ।

सबैभन्दा ठूलो कुरा जनचेतना हो । जनचेतना फैलाउने भनेर मात्रै भएन । हरेक ठाउँमा मिर्गौला जाँच गरायो भने धेरै बिरामीलाई बचाउन सकिन्छ । त्यसबाट घरको पैसा र समय बचाउन सकिन्छ ।

नागरिकलाई पहिला स्वस्थ्य बनाउन सक्यो भने देश विकास गर्न सजिलो हुन्छ । नभए राज्यलाई झन बढी आर्थिक भार पर्न सक्छ । एउटा क्षमतावान स्वस्थ्य प्रशासक, डाक्टर, इन्जिनियर वा राजनीतिज्ञलाई गुमाउँदा देशलाई कति क्षति गर्छ ? त्यसको मूल्याङ्कन गर्न गाह्रो छ ।

त्यसैले एउटा नागरिकलाई पनि समय छँदै स्वस्थ्य बनाउन राज्यले लगानी गर्नुपर्छ । अभियान चलाउनुपर्छ । व्यक्ति स्वयमले पनि आफ्नो स्वास्थ्य र मिर्गौलालाई माया गर्नुपर्छ । हामीले मिर्गौलालाई माया गर्दा त्यसले हाम्रो जीवन सुन्दर बनाउँछ । यसमा कही कतै ‘कम्प्रोमाइज’ नगराैँ ।

(मिर्गौला रोग विशेषज्ञ डाक्टर पोखरेलसँग विष्णु विश्वकर्माले गरेको कुराकानीमा आधारित)

अन्तिम अपडेट: मंसिर ६, २०८१

उज्यालोका खबर फेसबुक, इन्स्टाग्राम, एक्स ट्वीटर र यूट्युबमा हेर्न तथा उज्यालो रेडियो नेटवर्क ९० मेगाहर्जसँगै देशभरका विभिन्न एफएम रेडियोहरुबाट पनि सुन्न सकिन्छ । उज्यालोमा प्रकाशित तथा प्रसारित सामग्री यस संस्थाको स्वतन्त्र, निष्पक्ष र तथ्यमा आधारित सम्पादकीय नीतिबाट निर्देशित छन् र गल्ती नहोस भन्नेमा सचेतता अपनाएर तयार पारिएका छन् । प्रकाशन र प्रसारण भएका सामग्रीको विषयमा तपाईको गुनासो, प्रतिकृया र सुझावलाई हार्दिक स्वागत गर्दै गल्ती भएको पाईएमा तत्काल सच्याइने जानकारी गराईन्छ । उज्यालोबाट प्रकाशन तथा प्रसारण हुने सामग्रीको प्रतिलिपि अधिकार यस संस्थामा निहीत रहेकोले संस्थाको अनुमति विना समाचारको नक्कल उतार्ने, पुनरुत्पादन, प्रशारण वा फोटोकपी गर्न पाइदैन । कसैले त्यसो गरेमा कानूनी कार्वाही हुन सक्नेछ ।

डा. अनिल पोखरेल

मिर्गौला रोग विशेषज्ञ डा. अनिल पोखरेल काठमाण्डाै मेडिकल कलेजमा कार्यरत हुनुहुन्छ ।

1 Comments

  • Harishankar shrestha

    Aug. 28, 2019, 9:29 a.m.

    डा. ५० रुपियाँमा कसरी किडनी बचाउन सकिन्छ ? उपाय बताइदिनुस न /

  •  2 Reply

तपाईको प्रतिक्रिया

समाचार

लोकप्रिय

१

गुल्मीको धुर्काेटमा एउटै परिवारले चार सय मुरी धान फलायो

२

जहाजमा उड्ने पैसा नहुँदा विश्वकप क्रिकेट खेल्न नेत्रहीन टोली रेलबाटै पाकिस्तान प्रस्थान

३

रुस–युक्रेन युद्ध झनै खराब अवस्थामा, रुसले आणविक हतियार प्रयोग गर्ने चिन्ता बढ्यो

४

अर्जेन्टिना विश्वकपका लागि छनोट : चीनलाई हराउँदै जापान छनोट नजिक

विचार

उज्यालो टी भी

वैदेशिक रोजगारीमा जादा सुरक्षित हुने तरिका

मनोपरामर्शले बदलेको जीवन कथा

विदेशबाट श्रीमान् फर्काउने साहस बटुलेका वित्तीय कक्षा सहभागीका कथा

मेरो कथा मेरो भोगाई