कोरोना भाइरस सङ्क्रमण : केही तथ्य, केही सत्य

माघ २१, २०७६ मंगलबार १३:२१:९ | सुशील ताम्राकार

चीनको वुहान शहरमा केन्द्रबिन्दु रहेको कोरोना भाइरसको कम्प परकम्पले अहिले विश्वको सुदूरपश्चिमका देशमा समेत हलचल मच्चाइसकेको छ । सन् २०१९ डिसेम्बरको अन्त्यतिर देखिएको भाइरसबारे देशका विभिन्न पत्रपत्रिका, टेलिभिजन र अनलाइनहरुमा पर्याप्त सूचना र विश्लेषण भैसकेको सन्दर्भमा यो आलेखले केही भ्रमहरु चिर्ने र केही अनुसन्धानात्मक तथ्यहरु राख्ने प्रयास गर्नेछ ।

कोरोना भाइरस

कोरोना भाइरस नौलो विषाणु होइन, यसका पुर्खाहरु सन् १९६० भन्दा पहिलेका मानिन्छन् । ताज (क्राउन) आकारको आधा जीव आधा निर्जीवको अजीव जीव भएकोले यसको नाम ‘कोरोना’ रहन गएको हो । सन् २००२ मा पनि चीनकै ग्वाङ्दोङ्ग प्रान्तमा सेभर एक्युट रेस्पिरेटरी सिन्ड्रोम (सार्स) को महामारी, सन् २००३ मा हङकङमा प्रकोप फैलिएको थियो । फलस्वरूप सन् २००२–२००३ मा २९ देशका सात सय ७४ जनाको ज्यान गएको थियो भने सङ्क्रमितको सङ्ख्या ८० हजार ९ सय ६० थियो ।

सन् २०१२ को जनवरीमा साउदी अरेबियामा मिडल इस्ट रेस्पिरेटरी सिन्ड्रोम (एमईआरएस) फैलिएको थियो । झण्डै दुई हजार पाँच सय जनामा यसको सङ्क्रमण देखिएको थियो भने आठ सय ५८ जनाले ज्यान गुमाएका थिए ।

अहिले कोरोना भाइरस चीनको वुहान शहर हुँदै विश्वभरि फैलिरहेको छ । अहिलेसम्म चीनमा चार सय २५ जना, फिलिपिन्समा एक जना र हङकङमा एक जनाको ज्यान गैसकेको छ । यी सबै कोरोना भाइरसका सन्तानहरु हुन्– (2019-nCoV, MERS-CoV/SARS-CoV)

यी भाइरसहरु जनवारबाट जनावरमा सर्ने भए पनि कालखण्डमा यिनीहरुको रुप परिवर्तन भएर जनावरबाट मानवमा सरेका हुन् । यो भाइरस (2019-nCoV) सामुद्रिक खाना अर्थात् ‘सी फुड’ बाट सरेको अनुमान गरिएको छ भने अनुवांशिक प्रोफाइल गरेर हेर्दा सर्पबाट सरेको भन्ने अनुमान गरिएको छ । चमेरोको सुप खाएकाहरुमा पहिलोपल्ट देखिएको भन्ने हल्ला पनि व्यापक छ ।

यो भाइरस किन खतरनाक छ त ?

कुनै भाइरस शरीरमा प्रवेश गर्दैमा त्यो व्यक्ति सङ्क्रमित हुँदैन । निश्चित सङ्ख्यामा भाइरसको फौज भएमात्र मान्छेलाई भाइरसले गाँज्ने हो । फरक फरक भाइरसको फरक फरक सङ्ख्या सङ्क्रमणको लागि आवश्यक हुने हुन्छ ।

एड्स जस्तो ज्यानमारा रोग लाग्न एक लाखदेखि १० लाख ‘पीएफयू’ चाहिन्छ भने इबोला, लास्सा जस्ता अत्यन्त घातक ज्यानमारा भाइरस केबल एक पीएफयू भए पुग्छ ।
ड्रेक्जल विश्वविद्यालयमा मैले अनुसन्धान गर्ने ल्याबमा मेरा एक सहकर्मीले गरेको अनुसन्धान अनुसार SARS-CoV, ४३ पीएफयूले १०% र २८० पीएफयूले ५०% स्वस्थ मानिसमा सङ्क्रमण हुने देखिन्छ । हङकङमा भएको प्रकोपमा औसतमा ११० पीएफयू भाइरसले सङ्क्रमण देखाएको छ ।

यहाँ ‘पीएफयू’ भन्नाले ग्लेग फमिङ्ग युनिट अर्थात् भाइरसको सङ्ख्या गणना गर्ने इकाइकोरुपमा बुझ्नुपर्छ । थोरै सङ्ख्याले पनि काम तमाम गर्ने भएकोले यो अत्यन्तै सरुवा र जोखिमपूर्ण मानिएको हो ।

स्मरण रहोस् एक थोपा खकार वा र्‍यालमा हजारौँदेखि लाखौँसम्म भाइरस हुन सक्छ । यो यति छिटो र सजिलैसित सर्न सक्छ भन्ने कुरा यसको सर्ने दरबाट थाहा हुन्छ । एक सङ्क्रमित बिरामीले १ दशमलव ४ देखि ३ दशमलव ८ व्यक्तिलाई सार्न सक्दछ भने चीनमा अहिलेको सङ्क्रमण दर एक व्यक्तिबाट ५ दशमलव ५ व्यक्तिमा सरेको तथ्याङ्कले देखाएको छ ।

सङ्क्रमण र रोगका लक्षणहरु

अन्य मौसमी भाइरल ज्वरो जस्तै कोरोनाको पनि सुरुको लक्षण देखापर्ने हुन्छ । जिउ दुख्ने, ज्वरो आउने, रुघाखोकी र घाँटीमा समस्या हुँदै श्वासप्रश्वासमा समस्या आउने हुन्छ ।

भाइरस शरीरमा प्रवेश गरेको तीनदेखि १४ दिनसम्ममा रोगका लक्षण देखा पर्दछन् । औसतमा ६ दिनमा रोग देखिन थाल्दछ । सामान्यतया स्वस्थ र वयस्क व्यक्तिलाई रोगले गाँजे पनि उपचारपछि ठीक हुने हुन्छ । बालबालिका, वृद्धवृद्धा र अन्य रोगसँग लड्ने शरीरको क्षमता कमजोर भएकाहरुको भने ज्यान जाने सम्भावना रहन्छ ।

चीनमा अहिलेसम्म ज्यान गुमाएकाहरुमध्ये धेरैजसो ५० वर्ष कटेकाहरू हुन् । स्मरण रहोस् ज्वरो आउनु भनेको शरीरमा बाह्य तत्वले आक्रमण गरेको जनाउ घण्टी हो ।

कोरोनाबाट बच्ने उपाय

मूलतः रोग भित्रिन नदिनु नै कुनै पनि रोगबाट बच्ने उत्तम उपाय हो । हवाई नाका अझ हवाई जहाज चढ्ने दिनअघि नै थर्मल स्क्यान गरेर सम्भावित व्यक्तिको पहिचान गरेर छुट्याउनु पर्दछ । देशमै छिटपुट घटना देखिए बिरामीलाई एक्ल्याएर आवश्यक उपचार गर्ने त छँदैछ, केही सतर्कता अपनाए जोखिम कम हुन्छ ।

जस्तै–
- साबुनपानी वा स्यानिटेजर प्रयोग गरी हात धुने
- मेडिकल मास्कको प्रयोग
- भिडभाडबाट बच्ने
- शङ्कास्पद बिमारीबाट टाढै बस्ने
- शङ्कास्पद लक्षण देखा परे अविलम्ब अस्पताल लैजाने

सर्ने माध्यम र तरिका

मूलतः नाक, आँखा र मुख शरीरमा प्रवेश गर्ने द्वारहरु हुन् । आँखा र मुखबाट त्यसको सम्भावना न्यून हुन्छ । सङ्क्रमित व्यक्तिको हाच्छ्युँ र खोकाइबाट निस्कने तरल पदार्थको कण (एरोसोल) मा लाखौँ भाइरस नाँच्दै बाहिर निस्कन्छन् । ती हलुका हुने भएकोले केही समयसम्म हावामा तैरिन्छन् र स्वस्थ व्यक्तिले श्वास तान्दा भाइरसलाई निम्ता दिने सम्भावना रहन्छ । त्यसैले तीनदेखि ६ फिट टाढै रहनुपछ्र्र ।

केही समयपछि ती सतहमा थिग्रिन्छन् । स्वस्थ मानिसले भाइरस भएको सतहमा हातले छुँदा औँलामा टाँसिएर आउने सम्भावना हुन्छ र जानीनजानी नाक छुने वा कोट्याउने गर्दा भाइरस नाक हुँदै छिर्छन् । एक अध्ययनअनुसार स्वस्थ मानिसले दिनमा औसतमा १८ पल्ट नाक छुने वा कोट्याउने गर्दछ ।

आशाका किरण

प्राध्यापक डाक्टर चार्लस एन हास (Drexel University, अमेरिका) का अनुसार शरीरबाट निस्केको २४ घण्टामा १० करोड सङ्ख्यामा रहेको भाइरस घटेर सयमा सीमित हुने हुन्छ । मतलब यी बाँकी भाइरस वातावरणमा स्वतः मरेर वा नष्ट भएर जान्छन् । तसर्थ बिरामीले प्रयोग गरेको लुगा, बिछ्यौना वा अन्य सरसामानमा २४ घण्टापछि न्यून सङ्ख्यामा मात्र बाँकी रहने हुन्छ । यसको अर्थ सङ्क्रमणको सम्भावना चाहिँ कम हुन्छ तर शून्य चाहिँ हुँदैन ।

रोग लाग्दैमा ज्यान जाने होइन । हाम्रो शरीरको प्रतिरक्षा प्रणालीले रोगसँग प्रतिरक्षा गर्ने प्रयास गर्छ नै । सङ्क्रमित भए पर्याप्त आराम गर्ने, पर्याप्त तरल पदार्थ खाने, घाँटी दुखाइ कम हुने र श्वासप्रश्वास सहज गर्ने औषधि खाने र कोठा, चोटामा आद्रता पर्याप्त कायम राख्दा फाइदा हुन्छ । १९ वर्षभन्दा मुनिका लागि भने जिउ दुखेको सन्दर्भमा आस्पिरिन नदिने, इबुप्रोफिन वा सिटामोल मात्र दिने गर्नुपर्छ । महत्वपूर्ण कुरा चाहिँ आत्मबल उच्च राख्न मद्दत गर्नु गराउनु पर्छ ।

सरकार र सम्बन्धित निकायले गर्नुपर्ने काम

सबैभन्दा पहिलो कुरा र चीनसँगको नाकामा उच्च निगरानी र सतर्कता अपनाउनु पर्छ । विशेष गरेर हवाई नाकामा सङ्क्रमित क्षेत्रबाट आएका यात्रुको स्वास्थ्य परीक्षण गर्ने र सम्भावित बिरामीलाई अत्यन्त सुरक्षित आइसोलेशन वार्डमा राखेर उपचार र निगरानी गर्नुपर्दछ । जनचेतनाको लागि व्यापक प्रचारप्रसार गरी सत्य, तथ्य नागरिकलाई जानकारी गराइ सुसुचित गराउनु पर्दछ ।

केही भ्रम र यथार्थहरु

१. लसुन खाएमा कोरोनाको सङ्क्रमण सर्दैन भन्ने कुरा केवल हल्ला र भ्रम मात्र हो । लसुन स्वास्थ्यको लागि अत्यन्त आवश्यक र फाइदाजनक हो नै तर यसले कोरोनाको सङ्क्रमणबाट जोगाउने होइन । लसुनले कोरोनाको सङ्क्रमण हुन नदिने भए अहिले लसुनको भाउ सुनभन्दा महँगो हुन्थ्यो ।
२. अहिलेसम्म यसैको लागि मात्र भनेर कुनै औषधी र भ्याक्सिन उपलब्ध छैन ।
३. नेपालमा आउन सक्दैन, आएर पनि गैसक्यो भन्नु गैरजिम्मेवार भनाइ हो ।
४. मानवनिर्मित भाइरस भन्ने कुरा हल्ला बढी र यथार्थ कम हो । भाइरसहरु mutation गराइ अध्ययन, अनुसन्धान हुन्छ । तर भाइरसले प्राकृतिकरुपमा रुप परिवर्तन गरिरहन्छ । तसर्थ यो विषयमा यकिन गर्न व्यापक अध्ययन गर्न जरुरी हुन्छ ।

अन्त्यमा सम्बधित निकायले उच्च प्राथमिकता र गम्भीररुपमा यो भाइरसको सङ्क्रमण हुन नदिने र भैहाले चाल्ने कदमको पूर्ण तयारी गरिहाल्नु पर्ने देखिएको छ । चीनमा फसेका नेपाली नागरिकको सुरक्षामा उचित कदम यथाशीघ्र चालियोस् ।

अन्तिम अपडेट: मंसिर ५, २०८१

Disclaimer:

उज्यालोका खबर फेसबुक, इन्स्टाग्राम, एक्स ट्वीटर र यूट्युबमा हेर्न तथा उज्यालो रेडियो नेटवर्क ९० मेगाहर्जसँगै देशभरका विभिन्न एफएम रेडियोहरुबाट पनि सुन्न सकिन्छ । उज्यालोमा प्रकाशित तथा प्रसारित सामग्री यस संस्थाको स्वतन्त्र, निष्पक्ष र तथ्यमा आधारित सम्पादकीय नीतिबाट निर्देशित छन् र गल्ती नहोस भन्नेमा सचेतता अपनाएर तयार पारिएका छन् । प्रकाशन र प्रसारण भएका सामग्रीको विषयमा तपाईको गुनासो, प्रतिकृया र सुझावलाई हार्दिक स्वागत गर्दै गल्ती भएको पाईएमा तत्काल सच्याइने जानकारी गराईन्छ । उज्यालोबाट प्रकाशन तथा प्रसारण हुने सामग्रीको प्रतिलिपि अधिकार यस संस्थामा निहीत रहेकोले संस्थाको अनुमति विना समाचारको नक्कल उतार्ने, पुनरुत्पादन, प्रशारण वा फोटोकपी गर्न पाइदैन । कसैले त्यसो गरेमा कानूनी कार्वाही हुन सक्नेछ ।

सुशील ताम्राकार

ताम्राकारले भाइरस, ब्याक्टेरिया जस्ता विषाणुको जोखिमबारे अमेरिकाबाट विद्यावारिधी गर्नुभएको छ ।

तपाईको प्रतिक्रिया

नाम (अनिवार्य)

इमेल (अनिवार्य) (गोप्य राखिनेछ)

प्रतिक्रिया दिनुहोस्