विपद्मा परेकालाई सघाऔँ : धैर्य नगुमाऔँ

असार १३, २०७८ आइतबार ९:१६:४८ | रासस

भूकम्पले हाम्रो घर ढल्दैमा
आगोले हाम्रो बस्ती जल्दैमा
पहाडको पखेरो, तराईको फाँट
बाढी पहिराले लग्दैमा
हाम्रो साहस डगमगाउँदैन
हाम्रो धैर्य खलबलाउँदैन.....

गीतकार आशबहादुर तामाङको शब्द तथा गायक सत्यराज आचार्य र साथीको स्वरमा बज्ने यस गीतमा प्राकृतिक प्रकोपबाट भएका धनजन क्षतिका घटनाको स्मरण गराउँदै सबै मिलेर साहस र धैर्य नगुमाइ उद्धार र सहयोगमा जुट्न आह्वान गरिएको छ ।

देशमा हरेक वर्ष मनसुनको सुरुआतसँगै हुने बाढी, पहिरो र डुबानलगायतका विपद्का घटनापछि रेडियो र टेलिभिजनलगायत सञ्चारमाध्यमबाट निरन्तर गुञ्जने यस बोलको गीतले विपद्को पीडामा छट्पटाएकालाई जो कसैले पनि मानवताको हात अघि बढाएर सघाउनुपर्छ भन्ने सन्देश प्रवाह गर्न सफल भएको छ ।

जलजन्य प्रकोप जोखिममा नेपाल ३० औँ

विश्व मानचित्रमा भौगोलिक धरातल र हावापानीका हिसाबले जति सुन्दर छ प्राकृतिक प्रकोप घटनाबाट वर्षेनि ठूलो जनधनको क्षति हुने देशको सूचीमा पनि नेपाल अग्रस्थानमै पर्छ । गृह मन्त्रालयका अनुसार बाढी, पहिराे, भूकम्प, आगजनी तथा समुद्री आँधीका कारणबाट उत्पन्न हावाहुरी तथा असिना, मुसलधारे वर्षा र सुक्खाजस्ता विविध प्रकृतिका प्रकोपका घटनाबाट नेपाल सङ्कटासन्न अवस्थामा छ ।

विश्वमा विपद् जोखिमको नक्साङ्कनमा नेपाल २० औँ तथा बाढी र पहिरोजस्ता जलजन्य प्रकोपको जोखिमको दृष्टिकोणबाट ३० औँ स्थानमा छ । ज्यादै कमजोर पर्वतीय भूसतह तथा वनजङ्गलको तीव्र विनाश, अत्यन्तै भिरालो पहाड–पर्वत, खोरिया फँडानी, अवैज्ञानिक खेती प्रणाली, मनसुनको समयमा हुने मुसलधारे वर्षा र त्यसपछिको प्रचण्ड तापमानलगायत कारणबाट नेपालको पहाडी भूभागमा बारम्बार बाढीपहिराका घटना हुने गर्छन् ।

उत्तरबाट दक्षिणतर्फ भिरालो धरातल भएबाट हरेक वर्ष पहाडमा बाढी पहिराे र तराई मधेशमा डुबानका समस्या हुँदै आएको छ । नेपाल–भारत सीमा क्षेत्रमा भारतले बनाएका बाँधका कारण पनि तराईका कतिपय जिल्ला सदरमुकाम र आसपासका गाउँमा डुबान हुँदै आएको छ ।

देशको प्रमुख सुरक्षा सङ्गठनका रूपमा रहेको नेपाली सेनाले बाढी, पहिराे र डुबानलगायतका प्राकृतिक प्रकोपमा सहज परिचालनका लागि केन्द्रको आदेश लिन नपर्ने व्यवस्थासहित सबै युनिटमा एक तिहाइ जनशक्ति तयारी अवस्थामा राखेको प्रवक्ता सन्तोषवल्लभ पौडेलले जानकारी दिनुभयो । सेनाले देशका जुनसुकै भागमा आवश्यकताअनुसार थप जनशक्ति सहजरूपमा खटाउन सक्ने गरी चितवन र काठमाण्डाैकाे सुन्दरीजलमा विपद् व्यवस्थापनसम्बन्धी गण तैनाथ गरेको छ ।

प्रभाव र क्षतिका दृष्टिले बाढी र पहिराे प्रमुख विपद्

सङ्कटासन्नता र जोखिमका सम्बन्धमा गरिएको अध्ययनअनुसार भूकम्पको दृष्टिकोणबाट नेपाल संसारका सबैभन्दा बढी जोखिम रहेका देशमध्ये ११ औँ स्थानमा छ । विपद्का घटनाको मात्रा, प्रकृति, भौतिक, सामाजिक र आर्थिक प्रभाव एवं क्षतिका दृष्टिले बाढी र पहिरोलाई आकस्मिक प्रमुख विपद्का रूपमा हेरिने गरिएको छ । नेपालको दक्षिणी तराईको समथर जमिन, मध्य पहाडी र उच्च हिमाली भूभाग बाढी, पहिराे र डुबानका हिसाबले जोखिम क्षेत्र हुन्।

हिमालको पानीलाई नियन्त्रणमा राख्ने प्राकृतिक बाँध नष्ट हुनु तथा हिमनदीले बगाएर ल्याएको ढुङ्गा–माटोका थुप्रोका कारणबाट हिउँका ढिक्का पग्लिएर बनेका हिमताल बाँधको माथिल्लो भागमा हुने जलचापले विष्फोटनबाट बाढीको जोखिमलाई बढाइरहेको राष्ट्रिय विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

नेपाल प्रहरीका प्रवक्ता वसन्तबहादुर कुँवर भन्नुहुन्छ,'तल्लो तहसम्म संरचना रहेकाले विपद्का समयमा अग्रमोर्चामा रहेर काम गर्ने सुरक्षा फौजका रूपमा नेपाल प्रहरीले काम गरिरहेको छ, जोखिम निकै ठूलो देखिएको अवस्थामा अन्य सुरक्षाफौज र सरोकारवाला निकायसँगको समन्वयमा मिलेर हामीले खोज, उद्धार र राहतका काम गरिरहेको छौँ ।'

मनसुनको सुरुसँगै सिन्धुपाल्चोकको हेलम्बु क्षेत्रमा भएको भीषण वर्षाका कारण मेलम्ची बजारलगायत क्षेत्रमा पहिराे र बाढीबाट ठूलो जनधनको क्षति भएको छ । यस क्षेत्रमा आफन्त, घरगोठ र व्यवसाय गुमाएका नागरिकलाई पीडामा मलम लगाउने काममा अहिले सबै जुट्नुपरेको छ । यसपटक हिमाली जिल्ला मनाङ पनि बाढी पहिरोकाे चपेटामा परेको छ । त्यहाँ पनि ठूलो परिमाणमा भौतिक संरचना र सम्पत्तिमा क्षति भएको छ ।

जोखिम क्षेत्रका नागरिक सजग र चनाखो हुनुपर्छ

प्राधिकरणका सहायक प्रवक्ता वेदनिधि खनाल भन्नुहुन्छ,'बाढी पहिरोकाे जोखिम क्षेत्रमा बसोबास गर्नेले सबैभन्दा पहिला आफू सजग, सचेत र चनाखो हुनुपर्छ, ठूलो र लगातार पानी आए सुरक्षित ठाउँमा स्थानान्तरण हुनुपर्छ ।'

प्राधिकरणले पानीकै पूर्वसूचना र अनुमान सम्प्रेषणका लागि देशका नौ जिल्लाका ३६ पालिका छनोट कार्यक्रम अघि बढाएको छ । यस्ता कार्यक्रमबाट आकस्मिक रूपमा हुने बाढीपहिराेका घटनामा हुने जनधनको जोखिमलाई न्यूनीकरण गर्न सहयोग पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ ।

एकैदिन ४०० मिलिमिटरको रेकर्ड

जल तथा मौसम विज्ञान विभागका अनुसार नेपालमा सरदर वार्षिक एक हजार ५०० मिलीमिटर पानी पर्छ । सबैभन्दा बढी कास्कीको लुम्लेमा वार्षिक ५०० तथा थोरै माथिल्लो मनाङ र मुस्ताङमा २०० मिलिमिटर वर्षा हुने गरेको तथ्याङ्क छ ।

बाँकेको चिसापानी क्षेत्रमा केही वर्षअघि एकैदिन अर्थात २४ घण्टामा ४०० मिलीमिटर पानी परेको रेकर्ड छ । सन् २००२ को जुलाई २३ मा काठमाण्डौमा एकैदिन १७७ मिलिमिटर पानी परेको थियो । कमजोर पर्वतीय भूसतह भएकै कारण पनि अकस्मिकरूपमा एकैदिन १०० मिलिमिटरभन्दा बढी वर्षा भएमा जमिनले धान्न नसक्दा नेपालमा बाढी पहिरोका घटना हुँदै आएको विशेषज्ञ बताउँछन् ।

जलवायु परिवर्तनको असरबाट हिमनदीको अग्रभाग तीव्ररूपमा पग्लने र हिमताल प्राकृतिक बाँधको नियन्त्रणमा रहन नसकी चाँडो–चाँडो विष्फोट हुनुले पनि पछिल्ला समयमा बाढीका घटना तीव्ररूपमा हुने गरेको बताइएको छ । जलवायु परिवर्तनबाट सिर्जित उच्च जोखिमका हिसाबले नेपाल विश्वमा चौथो स्थानमा छ ।

इसिमोड र यूएनडीपीले तयार गरेको संयुक्त विवरणमा नेपालका तीन हजार २५२ हिमक्षेत्रले पाँच हजार ३२३ वर्गकिलोमिटर क्षेत्रफल ओगटेको र यहाँ रहेका दुई हजार ३१५ हिमतालमध्ये २२ वटा विष्फोटको खतरामा रहेको उल्लेख छ ।

पूर्वाधारका रूपमा निर्माण गरिने सडक, ठूला भवन तथा सिँचाइको कुलो सुरक्षाका उपाय अवलम्बन गरी ठिक ढङ्गबाट निर्माण नगरिएबाट पहाडी भूभागमा सामान्य वर्षा हुँदासमेत बारम्बार बाढी र पहिराका घटना बढिरहेको छ । यद्यपि नेपालको हकमा मनसुनलाई मुख्यबाली धान, मकै र कोदोलगायतका अन्न र नगदे बालीका लागि वरदान मानिन्छ ।

खबर प्राप्त भएको पाँच मिनेटमै परिचालन

सशस्त्र प्रहरी बल नेपालका नायब महानिरीक्षक एवं प्रवक्ता राजु अर्याल भन्नुहुन्छ,'देशका ७७ वटै जिल्लामा सशस्त्र प्रहरीका सबै टोली तयारी अवस्थामा छन्, प्रत्येक प्रदेशमा एक/एक तथा धादिङको कुरिनटार र काठमाण्डौमा एक/एक गरी १० वटा विशेष तालिमप्राप्त जनशक्तिको टिम छ । प्रत्येक गणमा ३५ र युनिटमा १० जनालाई विपद् व्यवस्थापन प्रतिकार्यका लागि तयारी अवस्थामा राखिएको छ ।'

सशस्त्र प्रहरीले बाढी, डुबान र अन्य अवस्थामा समेत परिचालन गर्न सक्ने गरी देशका छ ठाउँमा गोताखोर र १३ ठाउँमा लाइफ ज्याकेट, उपकरण र बोटसहितका जनशक्ति तयारी अवस्थामा राखेको छ । सशस्त्रले विपद्का घटनाको खबर प्राप्त भएको पाँच मिनेटमै परिचालन हुने गरी फौजलाई तयारी अवस्थामा राखेको उहाँले जानकारी दिनुभयो

अन्तिम अपडेट: कात्तिक ३०, २०८१

Disclaimer:

उज्यालोका खबर फेसबुक, इन्स्टाग्राम, एक्स ट्वीटर र यूट्युबमा हेर्न तथा उज्यालो रेडियो नेटवर्क ९० मेगाहर्जसँगै देशभरका विभिन्न एफएम रेडियोहरुबाट पनि सुन्न सकिन्छ । उज्यालोमा प्रकाशित तथा प्रसारित सामग्री यस संस्थाको स्वतन्त्र, निष्पक्ष र तथ्यमा आधारित सम्पादकीय नीतिबाट निर्देशित छन् र गल्ती नहोस भन्नेमा सचेतता अपनाएर तयार पारिएका छन् । प्रकाशन र प्रसारण भएका सामग्रीको विषयमा तपाईको गुनासो, प्रतिकृया र सुझावलाई हार्दिक स्वागत गर्दै गल्ती भएको पाईएमा तत्काल सच्याइने जानकारी गराईन्छ । उज्यालोबाट प्रकाशन तथा प्रसारण हुने सामग्रीको प्रतिलिपि अधिकार यस संस्थामा निहीत रहेकोले संस्थाको अनुमति विना समाचारको नक्कल उतार्ने, पुनरुत्पादन, प्रशारण वा फोटोकपी गर्न पाइदैन । कसैले त्यसो गरेमा कानूनी कार्वाही हुन सक्नेछ ।

तपाईको प्रतिक्रिया

नाम (अनिवार्य)

इमेल (अनिवार्य) (गोप्य राखिनेछ)

प्रतिक्रिया दिनुहोस्