कञ्चनपुर – हरेक स्थानीय तहमा विशेषज्ञ डाक्टर सहितको अस्पताल बनाउने सरकारको नीति भए पनि महाकाली अञ्चल अस्पतालमा भने दरबन्दी अनुसारका विशेषज्ञ डाक्टर नभएर सेवा प्रभावित भएको छ । 

सरकारले पटकपटक गरी २८ जना चिकित्सकको दरबन्दी कायम गरेपनि पदपूर्ति भने हुन सकेको छैन । एकजना मेडिकल सुपरिटेण्डेन्ट, ६ जना मेडिकल अफिसर र १९ जना विशेषज्ञ डाक्टर, एकजना डेण्टल र एक जना परिवार नियोजनतर्फ गरी हालसम्म २८ जना चिकित्सकको दरबन्दी कायम गरेको छ । जसमध्ये अहिले १ जना मेडिकल अफिसर र ३ जना विशेषज्ञ चिकित्सक मात्रै अस्पतालमा कार्यरत रहेको महाकाली अञ्चल अस्पतालका सूचना अधिकारी केशवदत्त अवस्थीले बताउनुभयो ।

अञ्चल अस्पताल भए पनि यहाँ सामान्य किसिमका रुघाखोकी, झाडाबान्दा, ज्वरोलगायतको मात्र उपचार हुने गरेको छ । दैनिक ५० देखि ७०–८० जना बिरामी स्वास्थ्य जाँचको लागि अस्पताल आउने गरेका छन् । अस्पतालमा स्त्रीरोग, हाडजोर्नी र जर्नल फिजिसियन गरी तीन जना विशेषज्ञ चिकित्सक कार्यरत रहेका छन् । तर दक्ष जनशक्ति नहुँदा सामान्य किसिमको शल्यक्रिया वा प्रसुतिका लागि पनि बिरामीले अन्यत्र जानुपर्ने बाध्यता छ ।

केही समयअघि अस्पतालमा जडान गरिएको आइसीयू सेवासमेत दक्ष जनशक्तिकै कारण थला परेको छ । अस्पतालले सामाजिक सेवा इकाइबाट अति बिपन्न र गरीब परिवारका सेवा लिन पाउने बिरामीलाई दिने औषधिसमेत तीन महिनादेखि पूर्ति हुन सकेको छैन । सरकारले दिएको रकम अपुग भएपछि अस्पतालले पटकपटक यसबारे मन्त्रालयमा जानकारी गराएको जनाएको छ ।

‘हामी कहाँ ५ महिना नपुग्दै औषधी सकिन्छ’ महाकाली अञ्चल अस्पताका सूचना अधिकारी केशवदत्त अवस्थीले भन्नुभयो ‘यसबारे मन्त्रालयमा धेरै पटक खबर गर्‍याेँ । तर औषधीको अभाव कायमै छ ।’

निःशुल्क पाइने औषधी किन्न लगाउँदा रुँदै हिँडिन् वृद्धा

जनशक्ति नै नभएको बेला उपकरण खरिदका लागि होडबाजी चल्ने अञ्चल अस्पतालमा औषधी खरिदका लागि भने कसैको ध्यान जान सकेको छैन् । जसले गर्दा गरिब, असाह्य, अपांग तथा वृद्ध लगायत सरकारकोे वर्गिकरणभित्र परेका सेवाग्राहीले समेत निःशुल्क भनेका औषधी पाउन सकेका छैनन् ।

खुट्टाको घाउको उपचारका लागि अस्पताल आएकी भीमदत्त नगरपालिका १८ की ६५ वर्षीया जानकी भट्ट सामाजिक इकाइका स्वास्थ्यकर्मीले क्लिनिकबाट औषधी किन्न भनेपछि रुँदै निस्किनुभयो । श्रीमान र छोराछोरी गुमाएर एकल जीवन बिताइरहेकी उहाँ सरकारी अस्पतालमा निःशुल्क औषधी पाइने सुनेपछि उपचारका लागि आउनुभएको थियो । तर औषधी सकिएको भन्दै स्वास्थ्यकर्मीले बाहिर क्लिनिकबाट औषधी किन्न भनेपछि उहाँ रुँदै निस्किनुभयो । 

आधुनिक उपकरण खरिदका लागि यो अस्पतालमा आर्थिक वर्ष २०७३/७४ मा एक करोड १० लाख रुपैयाँ छुट्याइएको थियो भने आर्थिक वर्ष २०७४/७५ मा २ करोड २५ लाख रुपैयाँ छुट्याईंदा औषधी खरिदका लागि १८ लाख रुपैयाँ मात्रै छुट्याइयो । जसले गर्दा  ५ महिना नपुग्दै औषधीको अभाव सिर्जना भएको अस्पतालले जनाएको छ ।

टिक्दैनन् डाक्टर

महाकाली अञ्चल अस्पतालमा डाक्टरहरु आउन नचाहनु र आएका डाक्टरहरु पनि धेरै समय बस्न नचाहनु एउटा ठूलो समस्या बनेको छ । यसको प्रमुख कारण हो कञ्चनपुर जिल्लालाई सुगम जिल्लामा पारिनु । डाक्टरको स्तर वृद्धि, बढुवा प्रक्रियालगायतका सम्पूर्ण वृत्ति विकासका लागि दुर्गम जिल्लामा बढी अंक पाइन्छ ।

सेवासुविधा कम भएपनि कञ्चनपुर बसेवापत कम अंक पाइने र यसले स्तरवृद्धिमा समस्या देखिनुले पनि महाकाली अञ्चल अस्पतालमा डाक्टर आउन चाहँदैनन् । 

साथै बेलाबेला हुने गरेका अस्पतालभित्रका लापरबाही लगायतका घटनाले बिरामी पक्ष र अस्पताल प्रशासनबीचको तनावले प्रचारबाजी पाउँदा अन्यत्रबाट डाक्टर यहाँ आउन आउन चाहँदैनन् । 

उपकरणका किन्न होडबाजी 

सामान्य किसिमका उपचार बाहेक अन्य विशेषज्ञ सेवा दिन नसेके पनि महाकाली अञ्चल अस्पतालमा वर्षेनि महंगा तथा अत्याधुनिक उपकरण भित्र्याउने होडबाजी चल्ने गर्दछ । दरबन्दी अनुसार चिकित्सक तथा प्राविधिक नभए पनि अस्पतालले अत्याधुनिक उपकरणका लागि भने वर्षेनी करोडौ रकम माग गर्दै आएको छ ।

त्यसो त, महाकाली अञ्चल अस्पताल भौतिक संरचना अनुसार सुविधा सम्पन्न अस्पतालका रुपमा चिनिन्छ । एकसय शैय्या सञ्चालनमा रहेको यो अञ्चल अस्पतालमा आवश्यक उपकरण पनि छन् । तर, दक्ष चिकित्सक र जनशक्तिको अभावले गर्दा ती उपकरणहरु त्यसै थन्किएका छन् भने विशेषज्ञ सेवा नपाउँदा बिरामीले चर्को मूल्य तिरेर निजी क्लिनिक तथा भारतीय सीमावर्ती बजारस्थित अस्पतालहरुमा उपचार गराउनु परेको छ ।

आधुनिक उपकरण भित्र्याउने नाममा विकास समिति र अस्पताल प्रशासनले वर्षेनि करोडाैं रकम खर्चिए पनि त्यसको सदुपयोग हुन सकेको छैन । 

मेडिसिटीसँग सहकार्य गरेर अस्पताल चलाउन प्रयास

सरकारले दरबन्दी अनुसारको डाक्टर पठाउन नसकेपछि अञ्चल अस्पताल विकास समिति र अस्पताल प्रशासनले नेपाल मेडिसिटीसँग सहकार्य गरेर अञ्चल अस्पताल सञ्चालन गर्न प्रक्रिया थालेको छ । 

सरकारले अस्पताल विकास समिति खारेज गरेपछि अस्पतालले यसअघि नै मेडिसिटीसँगको सहकार्यमा मोडालिटी तयार पारेर स्वास्थ्य मन्त्रालयमा पठाईसकेको छ । ‘अहिले देशभरीकै अस्पताल विकास समिति खारेज भइसकेका छन् ।

तर हामीले यसअघि स्वास्थ्य मन्त्रालयमा पठाएको मोडालिटी अहिले चिकित्सा महाशाखामा पुगेको छ’ अस्पताल विकास समितिका अध्यक्ष अशोक पाण्डेयले भन्नुभयो ‘त्यसलाई पोलिसी कोर्डिनेशन कमिटीले पास गर्नुपर्छ । त्यहाँबाट पास भयो भने मेडिसिटीसँगको सहकार्यमा अञ्चल अस्पतालको सम्पूर्ण सेवा सञ्चालन हुन्छ ।’

पाण्डेयका अनुसार अस्पताल र मेडिसिटीले तयार पारेको मोडालिटीमा आर्थिक र प्रशासनिक काम सरकारले हेर्ने उल्लेख गरिएको छ भने डाक्टर, उपकरण, सरसफाई लगायतको जिम्मेवारी मेडिसिटीलाई दिने उल्लेख छ ।

यसरी तयार पारिएको मोडालिटी दुई चरणको छ । पहिलो ६ महिनामा डाक्टरको व्यवस्था सरसफाई, नर्सको संचालन, तालिम, अनुशासन लगायत छन् भने दोस्रो चरणमा अस्पतालको भौतिक पूर्वाधारको व्यवस्थापनलाई जोड दिइएको छ । यसमा स्थानीय स्रोतबाट आम्दानी बढाउने र बिस्तारै डाक्टरहरुको तलबको व्यवस्था समेत आन्तरिक स्रोतबाट जुटाउनुपर्ने उल्लेख गरिएको पाण्डेयले बताउनुभयो ।