महाेत्तरी : थामियो पानी, थपियो कहर

साउन १०, २०७८ आइतबार ९:४७:८ | रासस

महोत्तरी - गएकाे मध्य असारसँगै सुरु भएको मुसलधारे वर्षाले घर ढालेपछि महोत्तरीको भङ्गाहा नगरपालिका–४ रामनगरका उपेन्द्र कापर समस्या नै समस्याको भुमरीले रनभुल्ल हुनुहुन्छ ।

'घर ढलेर आकाशमुनिको बास बन्यो, बनीबुतो गरेर घरमा राखेको अन्नपात डुबानमा पर्दा जहान बालबच्चाको मुखमा माड लाग्ने बाटो खोसियो', कापर बिरक्तिँदै भन्नुहुन्छ, 'बर्खाकालमै छौँ, झुप्रो ठड्याएर बालबच्चा ओत्याउने र भोक कसरी टार्ने भन्ने चिन्ताले पिरोल्छ।'

साउन दोस्रो हप्तादेखि पानी पूरै थामिएर टन्टलापुर घाम लाग्न थालेपछि कापरले भन्नुभयो, 'पानी त थामिएजस्तो छ, तर हामी गरिबको कहर (कष्ट) थामिएन, यो त थपिँदै पो गयो ।'

मध्य असारपछिको हप्ताभरि र साउन पहिलो हप्ताको तीन दिनसम्म लगातार परेको मुसलधारे वर्षा महोत्तरीमा गएकाे बुधवारयता थामिँदै गएको छ तर त्यो मुसलधारे वर्षाको कहर भने कायमै हुँदा यहाँका कापरजस्ता बाढी, डुबानपीडित अझै सामान्य हुनसकेका छैनन् । जसका घर ढले, ठडिन सकेका छैनन् । अन्नपात सडेर, बगेर गयो ।

मध्य बर्खामा बास र गाँस खोसिँदा हिउँद लागुञ्जेलसम्म कसरी बाँच्ने भन्ने पिरलो बढेको मुसहर टोलकी सुशीला सादा बताउनुहुन्छ । 'हिउँद नलागी झुप्रो के ठड्याउन सकिएला र ?' सुशीलाकै भनाइमा लय मिलाउँदै उहाँकै छिमेकी हेमकुमारी सादा भन्नुहुन्छ ।

गएकाे असार १५ गते रातिदेखि असार २२ गतेसम्म मुसलधारे वर्षा भएको थियो । असार अन्तिम हप्ता पनि छिनछिनमा पानी परिरहेको महोत्तरीवासी सम्झन्छन् । साउन लागिकन पनि गएकाे मङ्गलवारसम्म भारी वर्षा भएको थियो । पछिल्लो वर्षाको पानी र बाढीको ताण्डवले जिल्लाका ५०० भन्दा बढी घर डुबानमा परेका थिए । त्यसमध्ये २० घर लडेका जिल्ला दैवी प्रकोप उद्धार समितिले नै स्वीकार गरेको छ तर घर ढलेका पीडितसम्म राज्यका कुनै निकायको उपस्थिति नहुँदा यो सङ्ख्याभन्दा निकै बढी घर क्षति भएका बर्दिबास–१३ का बासिन्दा नेकपा (एमाले) बर्दिबास नगर कमिटीका अध्यक्ष उमेशसिंह दर्लामी बताउनुहुन्छ ।

मुसलधारे वर्षासँगैको बाढीले महोत्तरीमा २०० बिघाभन्दा बढी जग्गा कटान गरेको छ । बर्दिबास नगरपालिका–६, ७, ८, ९, १० , ११ र भङ्गाहा नगरपालिका–१, २, ४ र ६ मा रातु नदीको बाढीले १५० बिघाको बाली र जग्गा कटान गरेको छ । त्यसैगरी जङ्घा, मरहा र बाँकेसहितका नदीले गौशाला नगरपालिका–८, १० र ११ मा ५० बिघाभन्दा बढी जग्गा कटान गरेको त्यहाँका बासिन्दाले बताएका छन् ।

'खेतमा लगाइएको बाली बाढीले लग्यो, घरमा बाँकी अन्नपात छैन', भङ्गाहा–५ सीतापुर धतियाटोलका शोभित खत्वे भन्नुहुन्छ, 'गुजारा कसरी चलाउने होला।' जिल्लाका नदीले सिरानमा कटान र मध्य तथा दक्षिणी क्षेत्रमा डुबान गर्दै आएका छन् । यसपालि बर्दिबासका कृष्णपुर, मनहरिपुर, हाथीलेट, पशुपतिनगर, खयरमारामा जग्गा कटान भएका छन् । त्यसैगरी भङ्गाहा नगरपालिकाका रामनगर, पलार, सिङ्ग्याही, कविलाशा, जमुनिंया र हतिसर्वासहितका बस्ती र गौशाला नगरपालिकाका बेलगाछी, भाण्टाबारी, पडरिया, लक्ष्मीनियाँ र भरतपुरसहितका ठाउँमा कटान बढाएको हो ।

रातु नदीको बाढीले बलवा नगरपालिका–११ भगवतीपुरमा पनि २० बिघा जग्गा कटान गरेको यस बस्तीकै मुसहरीटोलका उत्तिम माझी मुसहर बताउनुहुन्छ । 'बर्दिबास, भङ्गाहा र हाम्रो नगरपालिका (बलवा)को सिरानसम्म कटान हुने गरेको छ', वर्षौँवर्ष बाढी र डुबानको कहर खेप्दै आएका ६५ वर्षीय मुसहर भन्नुहुन्छ, 'यहाँभन्दा दक्षिणचाहिँ नदीको सतह भरिँदै गएको हुँदा डुबान समस्या हुने गरेको छ ।'

डुबानले सबैभन्दा बढी जिल्लाको सुदूर दक्षिणको जलेश्वर नगरपालिका क्षेत्र प्रभावित हुने गरेको छ । यसपालि मध्य असारअघि पानी नभएर र त्यसयता डुबानले गर्दा अपेक्षित धान रोपाइँ हुन नसकेको किसान बताउँछन्।जिल्लाको उत्तरी क्षेत्रमा पानी मत्थर भएपछि रोपाइँ बढे पनि मध्य र दक्षिणवर्ती भेगमा डुबानले राम्रो रोपाइँ हुन नसकेको जलेश्वर नगरपालिकाको पिगौना बस्तीका महेन्द्र साहको भनाइ छ ।

रोपिएको धानको रोपो पनि वर्षासँगैको बाढीको पानी रोपोमा पसेर गह्रा टन्न भरिँदा गल्न लागेको किसानले बताएका छन् । अब रोपाइँका लागि बीउ पनि नहुँदा धेरैजसो खेत हिउँदसम्म बाँझै बस्ने साहको चिन्ता छ । पानी थामिएसँगै एकपछि अर्को कहर थपिँदै जाँदा बाढी र डुबान पीडित रनभुल्ल परेका हुन् ।

जिल्लामा यसपटक अहिलेसम्म वर्षाले गएकाे वर्षको झैँ नोक्सान नपुर्याए पनि बर्खाकाल अझै निकै बाँकी रहेको हुँदा सर्वसाधारण सम्भावित बाढीको कटान र डुबान चिन्ताले पिरोलिएका छन् । जिल्लामा २०७६ सालको बाढीले नौ जनाको ज्यान गएकाे थियाे भने ४० हजार जनसङ्ख्या डुबानबाट प्रभावित भएका थिए । त्यसैगरी गएकाे वर्ष २० वटा बस्तीमा बाढीको पानी पसेर नोक्सान गरेको थियो ।

नागरिकमा बाढीको पूर्वसूचना प्रणालीबारे जानकारी बढ्दै गएको र यसबारे चासो राख्न थालेका हुँदा गएकाे वर्ष र यसपालि मानवीय क्षति भने हुन छाडेको बलवाकै धमौरा बस्तीका हासिम कवारी बताउनुहुन्छ । 'खोलामा बाढी बढेको खबर आउने गरेको छ, त्यसैले सचेत हुन पाइन्छ', कवारीले भन्नुभयो ।

यहाँकाे पूर्वपश्चिम राजमार्गको रातु पुल नजिक र सरपल्लोमा बाढी सूचनायन्त्र जडान गरिएका छन् । बाढी बढ्नासाथ सञ्चार सञ्जालहरुबाट यसबारे सबैतिर जानकारी पुग्दा पूर्वसजगता अपनाएकाेले मानवीय क्षति रोकिएको बर्दिबास–६ कृष्णपुरका बासिन्दा सामाजिक कार्यकर्ता निल लुम्रे बताउनुहुन्छ ।

जिल्लामा बर्सेनि बाढीले गर्ने नोक्सानी धेरैजसो मानव सिर्जित समस्या भएको चुरेविज्ञ जिल्लाकै भङ्गाहा–७ का बासिन्दा डा विजयकुमार सिंह बताउनुहुन्छ । वनजङ्गलको बढ्दो विनाश, चुरे पहाडी शृङ्खलामा बढ्दो उत्खनन र यहाँका नदी र नदीविकास जग्गामा नदीजन्य पदार्थ (बालुवा–ढुङ्गा) को अनियन्त्रित दोहनले सिरानतर्फ नदीको सतह गहिरिँदै गएको र क्रमशः तलतिर सतह उकासिँदै गएकाले उत्तरी क्षेत्रमा कटान र दक्षिणी क्षेत्रमा डुबान बढेको डा सिंहको भनाइ छ । यसबाहेक अतिवृष्टि, अनिकालजस्ता समस्या पनि यसै कारणले बढेको उहाँ बताउनुहुन्छ ।

बाढीबाट हुने नोक्सानी रोक्न प्राकृतिक सम्पदामाथिको अनियन्त्रित दोहन रोक्न तीनै तहका सरकारले प्रभावकारी संयन्त्र बनाउने र नदीहरुमा तटबन्ध निर्माणको कामलाई जाेड दिए खास उपलब्धि हात लाग्ने विज्ञ बताउँछन् ।

अन्तिम अपडेट: मंसिर ८, २०८१

Disclaimer:

उज्यालोका खबर फेसबुक, इन्स्टाग्राम, एक्स ट्वीटर र यूट्युबमा हेर्न तथा उज्यालो रेडियो नेटवर्क ९० मेगाहर्जसँगै देशभरका विभिन्न एफएम रेडियोहरुबाट पनि सुन्न सकिन्छ । उज्यालोमा प्रकाशित तथा प्रसारित सामग्री यस संस्थाको स्वतन्त्र, निष्पक्ष र तथ्यमा आधारित सम्पादकीय नीतिबाट निर्देशित छन् र गल्ती नहोस भन्नेमा सचेतता अपनाएर तयार पारिएका छन् । प्रकाशन र प्रसारण भएका सामग्रीको विषयमा तपाईको गुनासो, प्रतिकृया र सुझावलाई हार्दिक स्वागत गर्दै गल्ती भएको पाईएमा तत्काल सच्याइने जानकारी गराईन्छ । उज्यालोबाट प्रकाशन तथा प्रसारण हुने सामग्रीको प्रतिलिपि अधिकार यस संस्थामा निहीत रहेकोले संस्थाको अनुमति विना समाचारको नक्कल उतार्ने, पुनरुत्पादन, प्रशारण वा फोटोकपी गर्न पाइदैन । कसैले त्यसो गरेमा कानूनी कार्वाही हुन सक्नेछ ।

तपाईको प्रतिक्रिया

नाम (अनिवार्य)

इमेल (अनिवार्य) (गोप्य राखिनेछ)

प्रतिक्रिया दिनुहोस्