तनहुँको गौरवको आयोजना पराशर मार्गमा कालोपत्र गर्न शुरु
बैशाख १२, २०८१ बुधबार
काठमाण्डौ - नेपालमा पनि कोरोना भाइरसको सङ्क्रमण तीव्र गतिमा फैलिरहेको छ । केही दिनअघि सरकारले लकडाउनलाई केही खुकुलो बनाउने निर्णय गरेको थियो । त्यो निर्णय गरिएको केही दिनमै विभिन्न जिल्लामा अप्रत्यासित रुपमा कोरोना सङ्क्रमित फेला परेका छन् । त्यसैले यसलाई झन् कडाइ गर्नुपर्ने आवश्यकता बढ्दै गएको छ ।
कोरोना सङ्क्रमण एकबाट दुई पुग्न धेरै समय लागेपनि एक सयबाट दुई सय पुग्न धेरै दिन लागेन । सीमा नाकामा कडाइ नहुनु र परीक्षणलाई तीव्रता दिन नसक्नुलगायतका कारणले सङ्क्रमणको डर झनै बढेर गएको छ । तराईका केही जिल्लासहित काठमाण्डौ उपत्यका कोरोना सङ्क्रमणको ‘रेड जोन’मा परेको छ ।
सङ्क्रमण दर तीव्र गतिमा बढ्दै गइरहेकोले आम नागरिक र सरकारले थप सक्रियता देखाउनुपर्ने देखिन्छ । आम नागरिक र सरकारले तलका विषयमा विशेष ध्यान दिन सकेनन् भने देशले थेग्नै नसक्नेगरी सङ्क्रमण बढ्न सक्छ ।
१) मास्क अनिवार्य रुपमा लगाऔँ
लकडाउनका सुरुका दिनमा सबैले मास्कको प्रयोगलाई प्राथमिकता दिएको पाइएको थियो । तर, अहिले धेरै मानिसले मास्क लगाउन छाडेको देखिन्छ । मास्क भल्भ नभएको लगाउनुपर्छ । भल्भ भएको मास्कले कोरोनाको सङ्क्रमण रोक्न त्यति धेरै सहयोग गर्दैन । त्यसैले भल्भ नभएकै मास्क चाहिन्छ । घर वरपर हुँदा पनि मास्क लगाउनुपर्छ ।
२) सरसफाइमा विशेष ध्यान दिऔँ
कोरोना सङ्क्रमितको सङ्ख्या बढ्दै जाँदा चुनौती झन् थपिँदै गइरहेको छ । जुनसुकै समयमा पनि हाम्रो शरीरमा कोरोनाको सङ्क्रमण हुन सक्छ । त्यसैले वेलावेलामा साबुनपानीले हात धुने र नुहाउनेलगायतका क्रियाकलाप गरिरहनुपर्यो । खानेकुरामा विशेष ध्यान दिनुपर्यो । हामीले खानेकुरा पकाउने र बस्ने ठाउँ सफा राख्नुपर्छ । अहिलेकै सरसफाइको अवस्था आउँदा दिनमा अपुग हुन सक्छ । हामी सबैले समयमै स्वास्थ्यमा ध्यान दिऔँ ।
३) खोकी, ज्वरोको लक्षण छ भने अस्पतालमा सम्पर्क गरौँ
यदि कसैलाई खोकी र ज्वरोलगायतका लगायत लक्षण छन् भने तुरुन्त अस्पतालमा फोन गनुउर्छ । ‘फिभर क्लिनिक’ मा गएर परीक्षण गराउनुपर्छ । खोकी र ज्वरो त हो नि भनेर हेलचेक्र्याइँ गरियो भने जो कोहीले पनि आफूसँगै आफ्नो परिवार र समाजमा कोरोनाको संक्रमण निम्त्याउँदै छु भनेर बुझ्नुपर्यो ।
४) भिडभाड नगरौँ
अहिलेकै सजगताले अबका दिनमा नपुग्न सक्छ । हामीले भिडभाड गर्यौँ भने त्यही भिडमा कसैमा सङ्क्रमण छ भने भिडमा रहेका सबै व्यक्तिमा सङ्क्रमण फैलिन सक्छ । अनि भीडमा रहेकाहरुको सम्पर्कमा आएका व्यक्तिहरुमा पनि सङ्क्रमण हुन सक्छ । एक जनाको कारणले पुरै भिड, भीडले पुरै समुदाय र समुदायले पुरै जिल्ला र देशलाई सङ्क्रमित बनाउन सक्छ । सबैले सामाजिक दूरी कायम गरौँ । भिडभाड बन्द गरौँ । अनि मात्रै आफू र परिवारसँगै सिङ्गो देशलाई नै बचाउन सकिन्छ ।
५) अस्पताल सतर्क हुनुपर्यो
अबका दिनमा जो कोहीमा पनि कोरोना सङ्क्रमण हुन सक्छ । अस्पतालले ज्वरो आएका, खोकी लागेकालगायतका बिरामी आएका छन् भने विशेष सतर्कता अपनाउनुपर्छ । कोही भारतबाट वा बाहिर कतैबाट एकदेखि साढे एक महिनाभित्र आएका छन् भने अस्पतालले परीक्षण गर्न तत्काल जनशक्ति पठाउनुपर्छ । त्यो व्यक्ति कोरोना सङ्क्रमित हो वा होइन भनेर पहिचान गरी अस्पतालले आवश्यक रणनीति बनाउन ढिला गर्नुहुन्न ।
६) परीक्षणको दायरा बढाउनुपर्यो
अहिले जति पनि परीक्षणको काम गरिरहेको छ, यसको दायरालाई सरकारले बढाउनुपर्छ । अहिलेकै रफ्तारमा परीक्षणलाई अघि बढाउने हो भने हाम्रो आवश्यकतालाई यसले थेग्न सक्दैन । लक्षण भएको सबैलाई परीक्षण गर्न पनि सरकारले सकेको छैन । भारतबाट आएका सबैलाई परीक्षण गर्न सकिएको छैन ।
मुख्य सहर एवं काठमाण्डौमा पनि परीक्षण व्यापक बनाउन सकिएको छैन । अहिलेसम्म मानिसहरु आफैंले खोजीखोजी अस्पताल गएर परीक्षण गरेको मात्रै हो । सरकारले प्रभावित क्षेत्रमा परीक्षणलाई तीव्रता दिन सक्रियता देखाउन सकेको छैन ।
७) कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ चुस्त बनाउनुपर्यो
कन्ट्याक्ट ट्रेसिङलाई थप तीव्र बनाउनुपर्यो । ट्रेसिङलाई गर्न तीन दिन मात्रै ढिलो भयो भने त्यसपछिको ट्रेसिङको अर्थ रहदैन । किनभने त्यो समयसम्म दोस्रो व्यक्तिले पनि अरु धेरै जनालाई सारिसकेको हुन सक्छ । कोही सङ्क्रमित व्यक्ति भेटियो भने त्यसको कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ २४ घण्टाभित्र गरिसक्नुपर्छ । अहिलेकै रफ्तारले ट्रेसिङ गरेर कोरोनालाई रोक्न सकिँदैन । तत्काल यसको दायरा बढाएर चुस्त बनाउनुपर्यो ।
८) सङ्क्रमणको स्रोत अस्पताल बन्न सक्छ
सबै अस्पतालले थप सुरक्षा प्रणाली अपनाउनुपर्ने देखिन्छ । ज्वरो आएका बिरामीहरुलाई अहिले ओपिडी सेवातिर गइरहेको पनि भेटेका छौँ । यदि त्यो व्यक्ति कोरोना सङ्क्रमित हो भने अस्पतालभित्र उसले सङ्क्रमण फैलाउन सक्ने जोखिम हुन्छ । सामान्य ज्वरो आएको छ भने पनि त्यो कोरोना हो वा के हो भनेर तत्काल परीक्षण गर्नुपर्ने अहिलेको आवश्यकता हो । सेवा दिने नाममा अस्पताललाई नै सङ्क्रमणको स्रोत बनाउनु हुँदैन ।
९) अस्पताल व्यवस्थापनमा ढिलाइ गर्नुहुन्न
कोरोना भाइरसका बिरामी आएमा सबैभन्दा पहिले कुन अस्पताल जाने, त्यो अस्पताल भरियो भने अर्को कुन अस्पतालमा लग्ने भन्ने तयारी अहिलेसम्म भएको छैन । अहिले जुन जुन अस्पताल तोकिएका छन्, यही रफ्तारमा सङ्क्रमित थपिने हो भने ती अस्पतालले नपुग्न सक्छ ।
तीन वटा अस्पताल भरियो भने चौथो अस्पताल कहाँ हो ? त्यसको तयारी अहिलेसम्म भएको छैन । सबै बिरामी सबैतिर भर्ना गरेर हुँदैन । कोरोना पुष्टि भइसकेपछि कुन कुन अस्पतालमा लैजाने भनेर अहिले भरपुर तयारी गर्नुपर्ने देखिन्छ ।
१०) नर्स र डाक्टरलाई तालिम दिनुपर्छ
अहिलेकै पूर्वाधार र तयारी अबका दिनमा अपुग हुन सक्छ । अस्पतालमा आवश्यक सबै पूर्वाधार खडा गरिनुपर्छ । अस्पतालमा डाक्टरदेखि नर्स र सबै स्वास्थ्यकर्मीका लागि आवश्यक तालिमको व्यवस्था गर्नुपर्छ । अवस्था जटिल बनेको अवस्थामा कसरी सामना गर्ने भनेर अहिलेदेखि उनीहरुलाई तयारी अवस्थामा राख्नुपर्छ । पछिको अवस्थालाई मूल्याङ्कन गरेर जनशक्ति विस्तार गर्नुपर्ने छ भने त्यो तत्काल गर्नुपर्यो । जनशक्ति बढाउने, उनीहरुलाई तालिम दिने र तयारी अवस्थामा नराख्ने हो भने हाम्रोजस्तो स्रोत तथा साधन कम भएको देशले कोरोना सङ्क्रमणलाई सामना गर्न निकै गार्हो हुन्छ ।
११) लाखौँ पिसिआर किट चाहिन्छ
द्रुत गतिमा सङ्क्रमण बढिरहेकोले अबको एकदेखि दुई महिनाभित्र चारदेखि पाँच लाख पिसिआर किटको आवश्यक पर्छ । यो न्यूनतम आवश्यकता हो । योभन्दा धेरै किटको आवश्यकता पनि पर्न सक्छ । कुनै दाताले २० हजार र ३० हजार दिएको भरमा मात्रै हुँदैन । अबको केही दिनमै लाखौँको सङ्ख्यामा परीक्षण गर्नुपर्ने हुन सक्छ । कोरोना परीक्षण गर्दै जाँदा दुई हप्तापछि किट सकियो भने बहानाबाजी गर्ने छुट हामीलाई हुँदैन । किट व्यवस्थापनको काम यसअघि नै गरिसक्नुपर्ने थियो । अहिलेको जस्तैगरी २० हजार र ३० हजार किट ल्याएर पुग्दैन ।
१२) लाखौँ मास्क आवश्यक छ
आउँदा दिनमा एन–९५ मास्कले पुग्दैन । नेपाललाई लाखौँ मास्क आवश्यक पर्ने दिन आउँदैछ । यतिका समयसम्म देशभित्रै एन–९५ मास्क उत्पादन गर्न सरकारले केही गरेन । यस्तो सुस्त पाराले हामीले कसरी कोरोनालाई जित्न सक्छौँ ? मास्क ल्याउने विषयमा कसैसँग सम्झौता वा कुरा गरेर मात्र हुँदैन । हामीलाई तत्काल चाहिएको छ । देशमा उत्पादन गर्न नसकिने हो भने बाहिरबाट ल्याउनेतिर सोच्नुपर्यो ।
१३) औषधी र अक्सिजन व्यवस्था गर्नुपर्यो
औषधीजन्य सामग्रीको अहिलेको व्यवस्थापनले भोलिको आश्यकतालाई धान्न सक्दैन । देशमा अक्सिजनको अभाव छ । देशभित्र २/३ ठाउँमा मात्रै अक्सिजन उत्पादन हुँदै आएको छ । सङ्क्रमण फैलिएको यतिका महिनामा अक्सिजन बनाउने प्लान्ट बनाउन सकिन्थ्यो । कम्तीमा एक प्रदेशमा अक्सिजन उत्पादन गर्ने एउटा प्लान्ट बनाएको भए भोलिका दिनमा केही राहत मिल्थ्यो ।
भारतले नाकाबन्दी गर्दा देशमा अक्सिजनको अभाव भएको थियो । त्यसबाट पाठ सिकेर सरकारले काम गर्न सकेन । यदि पश्चिममा अक्सिजन चाहियो भने कहाँबाट लैजाने ? केही समयपछि काठमाण्डौमै अक्सिजन नपुग्ने अवस्था आउन सक्छ । अझै पनि समय छ, यसको व्यवस्थापन गर्न सरकारले ढिला गर्नुहुन्न ।
१४) सीमा पारिबाट आउनेलाई रोक्नु पर्यो
सरकारले मुख्य नाकामा मात्रै कडाइ गरेको पाउँछौँ । नाकाभन्दा अरु क्षेत्र र चोर बाटोबाट मानिसहरु नेपाल भित्रिरहेका छन् । भारतबाट मान्छे नोपल छिर्ने वातावरण बन्द गर्नुपर्यो । मानिसहरुले नाकाबाट छिर्न पाएनन् भने अन्तबाट पनि छिर्छन् । नेपाल आउन चाहनेलाई व्यवस्थापन गर्ने र क्वरेण्टीन बढाउने गर्नुपर्यो । अहिलेको क्वरेण्टीनले पुग्दैन भने अरु थप्नुपर्यो ।
हाम्रा लाखौँ नागरिक मलेसिया र अरब देशहरुबाट आउन चाहिरहेका छन् । उनीहरुलाई नेपाल त ल्याउनै पर्छ । ल्याएपछि उनीहरुलाई राखे व्यवस्थापन खोइ ? सिमानामा अलपत्र परेकालाई ल्याएर राख्ने ठाउँ छैन । सरकारले तदारुकता नदेखाएपछि लुकेर उनीहरु आइरहेका छन् । उनीहरुलाई ल्याएर राख्न तत्काल क्वारेन्टीन बढाउनुपर्छ ।
(शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालका प्रवक्ता एवं सरुवा रोग विशेषज्ञ डा. अनुप बास्तोलासँग टेकमान शाक्यले गर्नुभएको कुराकानीमा आधारित)
डा. बास्तोला शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालका सरुवा रोग विशेषज्ञ हुनुहुन्छ ।