आज बालाचतुर्दशी : शिवालयहरुमा रातभर जाग्राम बसेका भक्तजनले श...
मंसिर १५, २०८१ शनिबार
बाँदरबाट बालीको सुरक्षा : कति सम्भव कति असम्भव !
बाँदरबाट खेती जोगाउन किसानहरुले दिनभर खेतबारीमै बसेर धपाउनेदेखि बाँदर तर्साउन जानेसुनेका सबै प्रयास गरिसकेको र नयाँ नयाँ उपाय अपनाउँदै पनि छन् । तर एकपल्ट मान्छेसित हारेको बाँदर केही दिनपछि हुल बाँधेर आउँछ । बाँदरले बाली पाक्न र खान नदिएछि मेचीदेखि महाकालीसम्मै धेरैको थातथालोबाट उठीबास लागेको छ ।
बाँदर धपाउन किसान र स्थानीय सरकारले बर्सेनि करोडौँ रकम खर्च गरे पनि यस्ता प्रयास प्राय: सबै ठाउँमा विफल भएका छन् । त्यसमाथि, बाँदरबाट बालीको रक्षा गर्न के उपाय काम लाग्छन् भन्ने कुरामा विज्ञहरु नै अनभिज्ञ छन् । तर, बाँदरबाट बाली जोगाउने उपाय नभएका भने होइनन् ।
बाँदर धपाउने केमिकल !
नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् बाली प्रजनन तथा अनुसन्धान केन्द्रका प्राविधिक अधिकृत, डा.उज्जवलकुमार सिंह कुशवाह बाँदर धपाउन खेतबारीमा गन्ध आउने केमिकलको प्रयोग प्रभावकारी हुने बताउनुुहुन्छ ।
डा. कुशवाहाले बाँदर तथा नीलगाईबाट बाली जोगाउन ट्राइ मेथाइल अमिन नामक केमिकलको प्रयोगबारे अनुसन्धान गर्नुभएको छ । र, यो अध्ययन भारतको किट विज्ञानसम्बन्धी जर्नल इन्डियन जर्नल अफ इन्टोमोलोजीमा २०२२ को जुन महिनामा प्रकाशित छ । डा. कुशवाहाको अध्ययन अनुसार बाँदर भगाउन यो उपाय ९५ प्रतिशतसम्म सफल देखिएको छ ।
सम्बन्धित समाचार
यसको तीव्र गन्धका कारण बाँदर भाग्छन् । बाली अनुसार २–३ पटक प्रयोग गर्दा खेती जोगाएर भित्र्याउन सकिने डा. कुशवाहाको दाबी छ । किसान वा सरोकारवालाले नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद्, खुमलटारमा आएर सम्पर्क गरेमा आफूले प्रयोग लगायत विस्तृत विवरण दिने उहाँ बताउनुहुन्छ । तर नेपालमा सूचीबद्ध नभएकाले प्रयोगशालाको प्रयोगबाहेक यसको आयात गर्न पाइँदैन ।
आयात सहज भइदिए धेरै किसानलाई राहत पुग्ने डा. कुशवाहा बताउनुहुन्छ । बस्ती तथा अरु घरपालुवा जनावर भएको ठाउँमा भने यसको प्रयोग गर्न मिल्दैन । यो गन्धयुक्त केमिकल भएकाले यसको प्रयोगमा सावधानी आवश्यक छ ।
जङ्गलमा बाँदरका लागि खेती !
बाँदरबाट बाली जोगाउने एउटा उपाय जङ्गलमै उनीहरुको लागि खानेकुरा उपलब्ध गराउनु हो । कृषिकर्मी तथा अध्येता जीवन राई जङ्गलमा विभिन्न जातका फलफूल तथा जङ्गल बीचको खाली जग्गामा मकै लगायतका बाली लगाइदिएमा बाँदरलाई उनीहरुको प्राकृतिक बासस्थानमै रोक्न सकिने बताउनुुहुन्छ । तर जङ्गलमा फलफूल रोप्ने, खेती गर्ने जस्ता कामका लागि लगानी र श्रमशक्ति दुवै चाहिन्छ । अहिले जहाँ बाँदरको वितण्डा छ त्यहाँ जनशक्तिको पनि अभाव छ । पालिकाहरुले प्रयास भने गर्न सक्छन् ।
तर जङ्गलमै खानेकुरा उपलब्ध गराइदिँदा केही समय बाँदर जङ्गलमा अडिए पनि उनीहरुको सङ्ख्या वृद्धि हुने खतरा रहेको कृषि विज्ञ डा. कुशवाहा बताउनुहुन्छ । उहाँ भन्नुहुन्छ ‘बाँदर उच्च प्रजनन क्षमता भएको जीव हो, खानेकुरा सहजै भेट्दा उसको प्रजनन क्षमता अझै बढ्छ । त्यसैले केही समयमै बाँदरको सङ्ख्या बढ्ने भएकोले भविष्यमा समस्या अरु बढाउन सक्छ ।’
समस्याग्रस्त क्षेत्रहरूमा पशुपालन
बाँदरले धेरै दु:ख दिने ठाउँमा पशुपालन एउटा प्रभावकारी उपाय हुनसक्छ । अध्येता जीवन राई भन्नुहुन्छ ‘बाँदरले दु:ख दिने ठाउँमा घाँस खेती गरी पैसा कमाउन सकिन्छ । पशुपालन पनि उत्तिकै सम्भावना भएको क्षेत्र हो । घाँस, दूध र मासु बजार राम्रो छ । घाँस उत्पादन हुने पहाडी क्षेत्रमा बाख्रापालन, गाईभैँसी पालनलाई प्रोत्साहन गनुपर्ने उहाँको सुझाव छ ।
नेपालमा सन् १९९५ देखि २० वर्षसम्म लागू भएको दीर्घकालीन कृषि योजनाले पनि वातावरणीय तथा भौगोलिक दृष्टिबाट पहाडी क्षेत्रहरूमा पशुपालन तथा तराईका क्षेत्रहरूमा खाद्यान्न उत्पादन उत्तम हुने निष्कर्ष निकालेको थियो । राईको विचारमा जङ्गल र मुख्य खेतीबाली गर्ने बीचको क्षेत्रमा पशुपालन र घाँस खेती गरेमा बाँदरलाई जङ्गलमै रोक्न सकिन्छ ।
याे पनि पढ्नुहाेस् ।
बाँदरको आतङ्क भएका गाउँमा उसलाई मन नपर्ने बालीनालीको लगाउनु अर्को उपाय ठान्नुहुन्छ जीवन राई । कुन ठाउँमा कुन बाली उपयुक्त हुन्छ र त्यसको बजार कस्तो छ भन्ने कुरा सम्बन्धित पालिकाले अध्ययन गरेर निर्क्याेल निकाल्छ सक्छन् । उदाहरणका लागि बेत तथा बाँसको खेती हुने ठाउँमा त्यस्तो खेती गर्न सकिन्छ ।
यस्तै, हाडे बदाम, ओखर, बेल, बयर, तित्री, टिम्मुर जस्ता बाली बाँदरलाई मन पर्दैैनन् । यस्ता वस्तुहरुको उत्पादन, प्रशोधन र बजारका लागि काम गर्न किसानहरुलाई पालिकाले प्रोत्साहन गर्नुपर्ने राईको सुझाव छ।
मानव बस्तीको पुनःस्थापना !
बाँदरले धेरैलाई उठीबास लगाएको छ । तर पहाडमा बाँदरले उठीबास लगाउनु अघि पनि धेरैले थातथलो छाडिसकेका थिए । अवसरको खोजीमा पहाडबाट बसाइँसराइ बढेपछि नै त्यहाँ बाँदरको बिगबिगी बढेको हो । बस्ती बाक्लो हुँदा मानिस धेरै हुन्थे । चहलपहल धेरै हुँदा बाँदर बस्तीमा पस्ने आँट कमै गर्थे ।
याे पनि
फैलिँदो सडक विस्तारसँगै पानीका मुहान सुक्ने घटना बढेकाले बाँदर र पशुपक्षीको बासस्थानमा असर परेको छ । बासस्थान खलबलिएपछि जङ्गली जनावर बस्तीमा पस्ने गरेका छन् । कृषि र वन्यजन्तु अध्येताहरुले मानिससँगको घट्दो दूरी, मानिसले गरेको उत्पादनमा बढ्दो निर्भरता, बाँदरको बासस्थानमा विकासे हस्तक्षेप तथा जलवायु परिवर्तनका कारण बाँदरको स्वभाव पनि परिवर्तन भएको अनुमान गरेका छन् ।
बाँदर लगायतका जङ्गली जनावरसँग मानिसको द्वन्द्व बढिरहेको छ । अरु जनावरले गरेको क्षतिमा सरकारले राहतको व्यवस्था गरेको भए पनि बाँदरले गरेको क्षतिमा राहत पाइँदैन । तर नेपालमा बाँदरको प्रभाव सामाजिक–आर्थिक जनजीवनमा नराम्रोसँग परे पनि चुनावका बेला केही बिकाउ कुरा बाहेक समस्या समाधान गर्न सरकारले प्रभावकारी काम सुरु नै गरेको छैन ।
वैद्यनाथ पाैडेलकाे सहयाेगमा
(‘बाँदरको उपद्रो’ उज्यालोको शृङ्खलाबद्ध कथा हो । यो शृङ्खलामा देशभर भैरहेका बाँदर आतङ्कका अनेक पक्षमा विभिन्न कथाहरु समेटिने छ । )
उज्यालोका खबर फेसबुक, इन्स्टाग्राम, एक्स ट्वीटर र यूट्युबमा हेर्न तथा उज्यालो रेडियो नेटवर्क ९० मेगाहर्जसँगै देशभरका विभिन्न एफएम रेडियोहरुबाट पनि सुन्न सकिन्छ । उज्यालोमा प्रकाशित तथा प्रसारित सामग्री यस संस्थाको स्वतन्त्र, निष्पक्ष र तथ्यमा आधारित सम्पादकीय नीतिबाट निर्देशित छन् र गल्ती नहोस भन्नेमा सचेतता अपनाएर तयार पारिएका छन् । प्रकाशन र प्रसारण भएका सामग्रीको विषयमा तपाईको गुनासो, प्रतिकृया र सुझावलाई हार्दिक स्वागत गर्दै गल्ती भएको पाईएमा तत्काल सच्याइने जानकारी गराईन्छ । उज्यालोबाट प्रकाशन तथा प्रसारण हुने सामग्रीको प्रतिलिपि अधिकार यस संस्थामा निहीत रहेकोले संस्थाको अनुमति विना समाचारको नक्कल उतार्ने, पुनरुत्पादन, प्रशारण वा फोटोकपी गर्न पाइदैन । कसैले त्यसो गरेमा कानूनी कार्वाही हुन सक्नेछ ।
भाेजेन्द्र बस्नेत
भाेजेन्द्र बस्नेत उज्यालाेमा कार्यरत हुनुहुन्छ। 
1 Comments
समाचार
-
-
बहुचर्चित र बहुप्रतिष्ठित नेपाल प्रिमियर लिग क्रिकेट आजदेखि, क्...
मंसिर १५, २०८१ शनिबार
-
एनपीएल खेल्न भारतीय क्रिकेटर स्टार शिखर धवन नेपाल आइपुगे
मंसिर १५, २०८१ शनिबार
-
नेपालमा आयाेजना हुने काभा पुरुष भलिबल क्लब च्याम्पियनशिपमा ५...
मंसिर १४, २०८१ शुक्रबार
-
लुम्बिनी बौद्ध विश्वविद्यालयका २ सय ८९ जना विद्यार्थी दीक्षित
मंसिर १४, २०८१ शुक्रबार
-
चीनमा एक जना पत्रकारलाई सात वर्षको जेल सजाय
मंसिर १४, २०८१ शुक्रबार
-
सामाजिक सञ्जालमार्फत भ्रम फैलाउनेलाई कारबाही गर्ने गृह मन्त्राल...
मंसिर १४, २०८१ शुक्रबार
-
‘लरेन्स बिश्नाेईकाे सदस्य हुँ’ भन्दै नेपाली व्यवसायीलाई धम्की द...
मंसिर १४, २०८१ शुक्रबार
-
१९ वर्षमुनिको एशिया कप : नेपाल श्रीलङ्कासँग ५५ रनले पराजित
मंसिर १४, २०८१ शुक्रबार
-
रवि लामिछानेकाे आजकाे बयान सकियाे
मंसिर १४, २०८१ शुक्रबार
-
नेपाल बैंक र सिद्धि पोली प्याथ ल्याबबीच सम्झौता
मंसिर १४, २०८१ शुक्रबार
-
रामेछापमा जीप दुर्घटना हुँदा गोकुलगङ्गा–४ का वडा अध्यक्षसहित...
मंसिर १४, २०८१ शुक्रबार
-
सुस्मा कोइराला अस्पताललाई जलन उपचार केन्द्रका रूपमा विकास गरिने
मंसिर १४, २०८१ शुक्रबार
-
एशिया कप र विश्वकप यो हातले उचाल्नु छ : कप्तान महतो
मंसिर १४, २०८१ शुक्रबार
विचार
-
महिला हिंसाविरुद्धका कानून बने, कार्यान्वयन भएनन्
मंसिर १२, २०८१ बुधबार
-
पहिलो रेटिङमै नेपालले सुखद नतिजा पायो, सदुपयोग र निरन्तर स...
मंसिर ९, २०८१ आइतबार
-
अमेरिकामा डोनाल्ड ट्रम्प राष्ट्रपति भएर नेपालसँगको सम्बन्धमा खास...
कात्तिक २४, २०८१ शनिबार
मेरो कथा मेरो भोगाई
-
युवाहरुलाई कृषि पेशामा लाग्न प्रेरित गरौँ
भदौ १९, २०८१ बुधबार
-
श्रमको लगानी स्वदेशमै गर्नुपर्छ
बैशाख १८, २०८१ मंगलबार
-
आधुनिक खेती गर्न सकेमा युवा जनशक्ति देशमै परिचालन गर्न सकिन्छ
चैत १६, २०८० शुक्रबार
राजेन्द्र राज राजेन
April 16, 2023, 1:25 p.m.बादरकाे समस्या नेपालमा मात्र हाेइन, विश्वभरि नै रहेकाे छ, संसारका अन्य मुलुकमा त्यहाँकाे सरकारले कसरी व्यवस्थापन गरेकाे छ भनेर अध्ययन हुन अावश्यक छ । हाम्राे देशमा त कृषि मन्त्रालय लिए बादर नै भन्छन् कि भनेर कुनै संासदले कृषि मन्त्रि बन्न खाेज्दैनन् । जनताका दुःख एकातिर छन् नेताका कुरा अर्कातिर ।