एक वर्षमा मानव अधिकार उल्लङ्घनसम्बन्धी एक सय २० वटा उजुरी दर्ता
मंसिर १९, २०८१ बुधबार
‘पाटली पाटली रैछ, सबै बस्नु’ नेवारी ‘टोन’मा उमार खानले यसो भनिरहँदा उहाँका दाइ शेर खान पावरवाला चस्मामाथिबाट ग्राहक हेर्दै हुनुहुन्थ्यो । काठमाडौं इन्द्रचोकको पोतेबजार । नजिकिएको चाडपर्व । ग्राहकको घुईंचो नहुने त कुरै भएन ।
शेर खान र उमार खान टाइप मेसिन जस्तै फटाफट ग्राहकको अनुहारसमेत नहेरी काम गर्दैछन् । म सँग बोल्न भ्याउनुहुन्छ त ? प्रश्न झर्न नपाउँदै पोतेबाट आँखा नहटाई शेर खानले भन्नुभयो, ‘किन नभ्याउनु, पोते हातले हो उन्ने, मुखले हो र !’ पसल अगाडि मेचमा लहरै बसेका ग्राहक गलल हाँसे ।
२८ वर्ष भयो, शेर खानले पोते उन्न थालेको । उहाँ आफैंले भने यो पेशा रोज्नु भएको हैन । जानी नजानी उहाँले सिक्दै जानु भयो, पछि रस बस्यो काममा ।
‘के चाहियो दिदी, यता बसाैं कान्छा भाइ उमारले फेरि ग्राहकलाई बस्न भने । पसल पुगेका ग्राहक कति बेला पालो आउला बनेर पर्खिरहे ।
‘एक जना बस्नुस्, अरु यसो बजार घुमेर आउनुुस्’ काईंयोले पोतेका धागो केर्सा पार्दै उमार खानले भन्नुभयो । पसलको भीड व्यवस्थापन गर्ने उहाँको पुरानै ‘फर्मुला’ हो यो ।
पुख्र्यौली घर गोरखा हो । ‘हामी त गोरखाका खान हौं’ उमारका दाजु शेर खानले भन्नुभयो । धेरैले भारतीय नागरिक भन्ने गरेकाले शेर खानले कुराकानीको सुरुवातमा नै आफू गोर्खाली भएको प्रष्ट पार्नुभयो ।
गोरखाका खान पोते व्यवसाय गर्न कसरी काठमाडौं भन्न नपाउँदै शेर खानले भन्नुभयो, ‘उबेला गाउँमा त्यहीँका मान्छेले लाज मान्ने अरे । अनि हाम्रो समुदाय (मुस्लिम) का मानिसले चुरा पोते, र टिकाको व्यापार गर्ने अरे । घरघर नै पुगेर । हामीलाई त मुस्लिम चुरौटे नै भन्थे नि ।’
पोतेको लाछी धागोमा सार्दै खानले बाबु बाजेलाई सम्झिनुभयो ।
‘तपाईंहरु त गोरखाको मुस्लिम । टोन चाहिँ कसरी नेवारी ? भन्ने प्रश्नमा उहाँले भन्नुभयो, ‘मेरो आमा भक्क्तपुरको नि त, अनि टोन यहीँको जस्तो भयो नि ।’
शेर खानको दाहिने हात भएका छन् उमर खान । दिनमा १०÷१५ वटा पोते उन्ने उमरको उमेर २४ वर्ष मात्रै हो । दुई दाजुको अभिभाकत्वमा कान्छा उमरले आफूलाई निखार्दै लैजानु भएको छ ।
‘नाप्नुस् त दिदी तपाईंलाई साइज ठिक भयो की भएन ।’ कुराकानी भैरहँदा शेर खान र कान्छा भाइ उमरले एउटा -एउटा तिलहरीमा पोते उन्ने काम सकाउनुभयो ।
‘कति छिटो पो भयो त, है ?’ भन्ने प्रश्नमा शेर खानले भन्नुभयो, ‘सीप हो नि हजुर, यही सीप र ढंग छ र पो परिवार बाँच्न पाएको छ,’ शेर खानले भन्नुभयो ।
खानको परिवार अहिले काठमाडौंको ठमलेमा बस्दै आएको छ । ठमेलको बसाई पुरानै भइसकेको छ । गोरखाबाट बसाईं सरेर खानको परिवार पोतेको व्यवसाय गर्न ठमेल आइपुगेको हो । ठमेलमा संयुक्त परिवार छ । परिवारमा पुरुष सबैले पोतेकै काम गर्दछन् । अनि महिलाले घर धन्दा सम्हाल्छन् ।
‘तपाईंले श्रीमतीलाई पनि पोते बनाइदिनुहुन्छ ?’ भन्ने प्रश्नमा हाँस्दै शेर खानले भन्नुभयो, ‘खासै बनाउदिन । हाम्रो समुदायमा पोते लगाउने चलन नै छैन । यसो रहर लागे गहना हालेर कहिलेकाहीँ मात्रै हो लगाउने ।’
इन्द्रचोकको एक गल्लीको पोते पसलमा खानले तीन जनालाई रोजगारी दिनु भएको छ । उहाँ पनि काम गर्ने व्यक्ति सरह नै खटिनुहुन्छ । जति कामलाई माया गर्यो लक्ष्मी (पैसा)ले पनि उति नै माया गर्छिन । खानले यो कुरा राम्ररी बुझनु भएको छ ।
उज्यालोका खबर फेसबुक, इन्स्टाग्राम, एक्स ट्वीटर र यूट्युबमा हेर्न तथा उज्यालो रेडियो नेटवर्क ९० मेगाहर्जसँगै देशभरका विभिन्न एफएम रेडियोहरुबाट पनि सुन्न सकिन्छ । उज्यालोमा प्रकाशित तथा प्रसारित सामग्री यस संस्थाको स्वतन्त्र, निष्पक्ष र तथ्यमा आधारित सम्पादकीय नीतिबाट निर्देशित छन् र गल्ती नहोस भन्नेमा सचेतता अपनाएर तयार पारिएका छन् । प्रकाशन र प्रसारण भएका सामग्रीको विषयमा तपाईको गुनासो, प्रतिकृया र सुझावलाई हार्दिक स्वागत गर्दै गल्ती भएको पाईएमा तत्काल सच्याइने जानकारी गराईन्छ । उज्यालोबाट प्रकाशन तथा प्रसारण हुने सामग्रीको प्रतिलिपि अधिकार यस संस्थामा निहीत रहेकोले संस्थाको अनुमति विना समाचारको नक्कल उतार्ने, पुनरुत्पादन, प्रशारण वा फोटोकपी गर्न पाइदैन । कसैले त्यसो गरेमा कानूनी कार्वाही हुन सक्नेछ ।